نوشته‌ها

مُلکِ بی‌مَلِک

«عبدالله» چه میراثی برای «سلمان» باقی گذاشته است؟

ملک عبدالله روز جمعه سوم بهمن درگذشت و به خاک سپرده شد. /‌عکس: AFP

ملک عبدالله روز جمعه سوم بهمن درگذشت و به خاک سپرده شد. /‌عکس: AFP

ابتلا به Dementia (بیماری زوال عقل) نکته مشترک در اغلب تحلیل‌هایی است که درباره «سلمان بن عبدالعزیز» تکرار می‌شود؛ مردی ۷۹‌ساله که تنها چند روزی از نشستن او بر مسند «عبدالله بن عبدالعزیز»، پادشاه فقید عربستان سعودی، می‌گذرد و علاوه بر زوال عقل، به مشکل ستون فقرات نیز مبتلاست. مسائل جسمی، احتمالاً در رده آخر فهرست انبوه مشکلات ملک سلمان قرار دارد؛ فهرستی که با «اختلافات دربار سعودی» و «چالش‌های اجتماعی و سیاسی داخلی» شروع می‌شود، با «بحران یمن» و «مناقشات گروه‌های تروریستی در عراق و سوریه و دیگر کشورهای عربی منطقه» ادامه می‌یابد و «سقوط قیمت نفت» و «اختلاف با اغلب کشورهای اوپک و از جمله ایران» نیز نمی‌تواند پایانی بر آن باشد. اگرچه عربستان به مدد تولید و صادرات فراوان نفت و برخورداری از ذخایر خارجی هنگفت هنوز به لحاظ اقتصادی یک قدرت «درجه اول» منطقه‌ای به شمار می‌رود؛ و به لحاظ سیاسی نیز هنوز فاصله زیادی با برخی کشورهای عرب‌نشین درگیر جنگ و بحران داخلی دارد، اما سقوط قیمت نفت و گسترش افراطی‌گری در منطقه اوضاع را به‌گونه‌ای رقم زده است که حلقه محاصره ملک سلمان در میان انبوه معضلات، هر روز تنگ‌تر می‌شود. اگر خاطره ملک سلمان یاری کند تا جایگاه عربستان را طی دهه‌های اخیر به یاد آورد و البته محذوری نیز در میان نباشد، او احتمالاً خواهد گفت که ویرانه‌ای را از عبدالله تحویل گرفته است؛ درست همان‌طور که یک تحلیلگر امور خاورمیانه و جنوب آسیا در استراتفور نیز می‌گوید: «در میان تمام پادشاهانی که عربستان سعودی داشته، صعود ملک سلمان به تخت پادشاهی در بدترین زمان در تاریخ پادشاهی صورت گرفته است.»۱
ادامه مطلب …

فرصت سقوط نفت

چرا کاهش قیمت نفت برای اقتصاد ایران یک فرصت است؟

درآمد نفتی و ذخایر خارجی ایران و کویت و عربستان و ونزوئلا

هر روز ۴۲۰ میلیون دلار‍. این زیانی است که عربستان سعودی با صادرات حدود هفت میلیون بشکه در روز، به خاطر کاهش قیمت نفت از ۱۰۰ دلار به ۴۰ دلار متحمل می‌شود. با نرخ دلار ۳۴۵۰تومانی، بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان، هر روز ۱۴۵۰ میلیارد تومان به خاطر کاهش قیمت نفت متحمل زیان می‌شود. این زیان برای ایران با توجه به صادرات کمتر از ۱/۱ میلیون بشکه در روز، بیش از ۶۰ میلیون دلار برآورد می‌شود. اما آیا می‌توان تصور کرد همان‌طور که عربستان با تحمل این کاهش درآمدهای نفتی در نظر دارد به برخی اهداف (اعم از فشار به برخی کشورها، توقف توسعه منابع «نفت شیل» یا حفظ سهم بازار) برسد؛ بتوان زیان روزانه بیش از ۶۰ میلیون‌دلاری ایران را نیز فرصتی برای اقتصاد کشور دانست؟

مدیریت کسری بودجه
تاثیر کاهش یا افزایش درآمدهای نفتی تا حد زیادی از طریق صندوق‌های ثروت ملی یا ذخایر خارجی بانک مرکزی قابل مدیریت است. آمارهای اوپک نشان می‌دهد درآمد نفتی ایران طی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۳ قریب به ۸۰۰ میلیارد دلار و درآمد نفتی کویت طی بازه زمانی مذکور ۷۶۱ میلیارد دلار بوده است. منابع ایران در صندوق توسعه ملی حدود ۷۰ میلیارد دلار و ذخایر کویت ۵۴۸ میلیارد دلار (بیش از ۵/۷ برابر ایران) برآورد می‌شود. عربستان نیز ۷۴۰ میلیارد دلار ذخایر خارجی در اختیار دارد. اما ذخایر خارجی، تنها کانال مدیریت اقتصاد کشور در شرایط کاهش درآمدهای نفتی نیست. همان‌طور که در لایحه بودجه سال ۱۳۹۴ کل کشور نیز مشخص شده، تنها حدود ۳۳ درصد از درآمدها به صادرات نفت وابسته است. به نظر بسیاری از کارشناسان و بنابر اظهارنظر مدیران، مدیریت کسری بودجه در شرایطی که قیمت نفت از ۷۲ دلار پیش‌بینی‌شده در بودجه پایین‌تر آمده و به کانال ۴۰ دلار وارد شده است، چندان دشوار نخواهد بود. این اصلی‌ترین فرصتی است که کاهش قیمت نفت در اختیار اقتصاد کشور قرار می‌دهد: موازنه بودجه دولت از طریق تغییر در هزینه‌ها یا مالیات. در بخش هزینه‌ها، تغییر ردیف بودجه بسیاری از نهادهایی که تحت عناوین گوناگون و بدون هرگونه عایدی قابل‌توجه بخشی از درآمدها را به خود جذب می‌کنند، نخستین گام خواهد بود. انتظار در این میان، نه «درآمدزایی اقتصادی» توسط تمامی نهادها (از جمله نهادهایی که عنوان فرهنگی را یدک می‌کشند) که «توجیه» هزینه‌های صورت‌گرفته توسط آنها در شرایط اقتصادی حاضر است؛ هزینه‌هایی که هر سال با تورم افزایش می‌یابند و البته در شرایط وفور درآمدهای نفتی مورد حسابرسی دقیق قرار نمی‌گیرند. گام دیگر را دولت حتی پیش از کاهش قیمت نفت آغاز کرده است: اولویت‌بندی پروژه‌های عمرانی بر‌حسب درصد پیشرفت. امری که در ابتدا با اعتراض نمایندگان برخی استان‌ها مواجه و البته در نهایت پذیرفته شد. در این میان به نظر می‌رسد دولت با تداوم کاهش درآمدهای نفتی، با واقعیت برخی از طرح‌های نیمه‌کاره روبه‌رو خواهد شد؛ طرح‌هایی که فاقد توجیه اقتصادی هستند، با اسناد بالادستی یا الزامات توسعه منطقه‌ای (مثل محیط‌زیست) سازگاری ندارند و در نهایت تامین مالی آنها بدون توجه به محدودیت‌ها، فشار زیادی را بر بودجه دولت وارد می‌کند. در نهایت اینکه اقداماتی مثل حذف یارانه دهک‌های درآمدی بالا در شرایط کاهش درآمدهای نفتی می‌تواند با حمایت عمومی بیشتری همراه باشد. در بخش مالیات ممکن است دولت با یک دوراهی سیاستگذاری مواجه شود که احتمال تاثیر افزایش مالیات بر تاخیر در خروج از رکود را مطرح می‌کند. در شرایط اضطراری دریافت مالیات از بخش‌هایی که در شرایط عادی از فرار یا معافیت مالیاتی برخوردار بوده‌اند می‌تواند به صورت محدود و موقت در دستور کار قرار گیرد؛ درست همان‌طور که همه دولت‌ها در شرایط اضطراری دست به اتخاذ تصمیماتی می‌زنند که در وضعیت عادی برای آنها توجیهی وجود ندارد.

فرصت اقدام
اما فرصت سقوط تنها از کانال مدیریت کسری بودجه دولت ایجاد نمی‌شود. دو اقدام اساسی در این شرایط، رفع دو گلوگاه مهم اقتصاد کشور در سال‌های اخیر است: نرخ ارز و قیمت حامل‌های انرژی و به طور خاص بنزین. بهترین راهکار دولت برای حفظ درآمد ریالی با فرض کاهش دلارهای نفتی، می‌تواند یکسان‌سازی نرخ دلار رسمی و بازار آزاد باشد؛ اگرچه محاسبه نرخ واقعی ارز بر مبنای آزادسازی ارز در سال‌های گذشته گزینه دیگری است که روی میز قرار دارد. خوشبختانه تجربه ناموفق دلار چندنرخی در شرایط ورود شوک به درآمدهای نفتی که تا مدتی قبل ادامه داشت، اکنون به درستی کنار گذاشته شده و بازار آماده‌تر از قبل است. علاوه بر یکسان‌سازی نرخ ارز، در شرایط کنترل نرخ تورم توسط دولت، تغییر نرخ حامل‌های انرژی متناسب با قیمت فوب خلیج فارس نیز می‌تواند در دستور کار قرار گیرد؛ چراکه هم‌اکنون مقدار یارانه پرداختی هر لیتر بنزین به حداقل رسیده است. شناورسازی نرخ بنزین (حداقل به صورت ماهانه) و تعریف قانون، مقررات یا دستورالعملی برای تعدیل نرخ سالانه و پیش‌بینی‌پذیری این نرخ، از جمله الزامات شناورسازی نرخ بنزین خواهد بود. در این میان به نظر می‌رسد برخلاف برخی پیش‌بینی‌ها، شوک چندانی به اقتصاد کشور وارد نخواهد شد و سیاستگذار می‌تواند بدون توجه به توصیه‌هایی که روزگاری «تثبیت قیمت‌ها» را خواستار بودند و بعدتر از تورم «چندده‌درصدی» هدفمندسازی سخن به میان می‌آوردند، این دو گام را بردارد.

الزامات بهره‌گیری از فرصت
در شرایط خاص فعلی اتخاذ راهبرد مذکور، که اغلب معطوف به حل مشکلات اساسی اقتصاد ایران هستند، نیازمند توجه به حداقل سه جنبه است: عزم دولت، حمایت عمومی و شیوه تصمیم‌گیری دولت (نهادها و اشخاص). «عزم دولت» مقوله‌ای است که خارج از بررسی این نوشته قرار دارد و از لحاظ «حمایت عمومی» وضعیت بهتر از شرایط دولت پیشین نیست، اما درباره مورد سوم اوضاع متفاوت است. رئیس دولت جدید از روزهای نخست و حتی دوران انتخابات، با استفاده از ادبیات اقتصادی در توصیف وضع اقتصاد کشور (رکود تورمی) و اولویت‌های خود (بهبود محیط کسب‌وکار)، این علامت را به آحاد فعالان اقتصاد کشور داد که قرار است روند تصمیم‌گیری تغییر کند. احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی جدیدترین نشانه از این تغییر بود و البته شاید شاهدی در تایید یک مدعا باشد: سیاستگذاران معمولاً در شرایط دشوار، عاقلانه‌تر تصمیم می‌گیرند. این ادعا البته نیازمند بررسی بیشتر است و پیش‌‌نیازهایی نیز برای تحقق آن وجود دارد که برای مثال در ونزوئلا (با کنترل قیمتی اجناس، ارز چندنرخی، هزینه‌های بالای برنامه‌های اجتماعی به‌جای‌مانده از دوران چاوس و رشد بالای نقدینگی منجر به تورم ۶۴درصدی) فراهم نیست. در این کشور هم‌اکنون برخلاف ایران، کنترل گسترده بسیاری از اقلام ضروری توسط دولت صورت می‌گیرد و سه نرخ رسمی دلار در کنار یک نرخ بازار سیاه وجود دارد؛ اقداماتی که تنها نتیجه آن حفظ درآمد دلالان صاحب رانت است. پیام اصلی دولت به تصمیم‌گیران و فعالان اقتصادی در چنین شرایطی می‌تواند این باشد که ایران، هیچ شباهتی به ونزوئلا ندارد. برخلاف این کشور سیاست‌های پوپولیستی و توسعه آمرانه با محوریت دولت، دیگر در ایران جایی ندارد. اگر این‌طور باشد، نفت هرقدر «نعمت» یا «نقمت» دانسته شود، برای دولت جدید به یک «فرصت» شبیه است که دولت متناسب با عزم خود و حمایت مردم، می‌تواند از آن بهره گیرد.
نکته پایانی اینکه کاهش قیمت نفت از طریق توقف توسعه منابع شیل نیز برای ایران یک فرصت است. اگرچه توقف توسعه منابع نفت شیل و متعاقباً کاهش عرضه نفت برای تمام تولیدکنندگان نفت متعارف، به ویژه کشورهای عضو اوپک، یک فرصت ارزیابی می‌شود، برای ایران اهمیت دوچندانی دارد: به لحاظ فنی، تولید نفت ایران در صورت لغو تحریم‌ها طی چند ماه به رقم پیش از تحریم بازمی‌گردد. همزمان ظرفیت تولید نفت و میعانات گازی ایران از میادین مشترک غرب کارون و پارس جنوبی افزایش خواهد یافت. خروج نفت شیل از بازار، بهترین شرایط را برای بازگشت این حجم از تولیدات ایران به بازار فراهم می‌کند.

منتشرشده در شماره ۱۱۸ تجارت فردا

خط‌ونشان زنگنه

وزیر نفت وعده داد در صورت لغو تحریم‌ها صادرات نفت دوبرابر می‌شود

وزیر نفت وعده داد در صورت لغو تحریم‌ها صادرات نفت دوبرابر می‌شود

«تحت هیچ شرایطی، حتی یک بشکه از سهم ایران در بازار جهانی نفت کوتاه نمی‌آیم.»۱ وقتی بیژن زنگنه چهارشنبه ۲۸ آبان و درست هشت روز مانده به نشست ۱۶۶ اوپک، که قرار است شاهد بحث درباره تغییر سقف تولید این سازمان باشد، این سخنان را به همراه وعده افزایش صادرات نفت به دوبرابر در صورت لغو تحریم‌ها بر زبان می‌آورد، احتمالاً به این نکته توجه داشت که با وجود مازاد عرضه نفت ۷۵دلاری، بازار تمایل چندانی به پذیرش نفت ایران نخواهد داشت و نتیجه نهایی افزایش صادرات، سقوط بیشتر قیمت‌های نفت خواهد بود. همین توجه او بود که موجب شد اعلام کند: «دنیا نمی‌تواند نفت ارزان را تحمل کند و این رویه اصلاح خواهد شد.» اما آیا واقعاً در دوران پساتحریم ماجرای بازگشت نفت ایران به بازار جهانی نفت، همین‌قدر روشن و ساده خواهد بود؟ زنگنه درست یک سال قبل، در حاشیه اجلاس ۱۶۴ اوپک در آذر ۱۳۹۲ خطاب به برخی اعضای اوپک که در دوران تحریم نفت ایران و کاهش تولید تولیدکنندگانی مثل لیبی، کاهش عرضه را جبران کرده بودند، گفته بود: «هم‌اکنون وقت آن است که برای بشکه‌های نفت ایران جا باز کنید.»۲ او این جمله را ۱۰ روز پس از توافق ژنو در سوم آذر و به اتکای تضمین مندرج در آن مبنی بر حفظ صادرات نفت به مقداری که در آن زمان صورت می‌گرفت، یعنی حدود یک میلیون بشکه در روز، می‌گفت و دیری نگذشت که مشخص شد پربیراه هم نگفته است. صادرات نفت ایران که بر اساس اعلام آژانس بین‌المللی انرژی در ماه اکتبر ۲۰۱۳ به ۷۶۱هزار بشکه در روز رسیده بود، بر اساس اعلام اولیه در ماه فوریه ۲۰۱۴ به ۱.۶۵میلیون بشکه در روز افزایش یافت و تقریباً دوبرابر شد. اما سوال اینجاست که آیا با قیمت‌های نفت کمتر از ۷۵ دلار، بازار هنوز هم پذیرای بازگشت ایران است؟ مهم‌تر از آن و قبل از آن باید پرسید آیا اصلاً ظرفیت تولید نفت به مقداری که بتوان صادرات را دوبرابر کرد، وجود دارد؟ پاسخ به این دو سوال، نیازمند بازگشت به سال‌های دور و بررسی روند صادرات نفت در سال‌های اخیر است.

ادامه مطلب …

پاسخ «ریاضی» به معادله وین

معادلات هسته‌ای و نفتی به سود عربستان حل می‌شود؟

زمانی که سقوط قیمت نفت به کانال ۸۰ دلار و عدم نقش‌آفرینی عربستان به عنوان متعادل‌کننده سنتی بازار این شبهه را به وجود آورد که مقامات ریاض به مدد ذخایر ارزی ۷۴۴میلیارد دلاری برنامه سیاسی خاصی را در دست دارند، تحلیلگران بازار نفت اقدامات عربستان را در چارچوب سه سناریو ارزیابی می‌کردند: فشار بر ایران و روسیه با توجه به انبوه نقاط اختلاف میان این کشورها با عربستان و آمریکا؛ فشار بر توسعه منابع غیرمتعارف شیل آمریکا و تلاش برای حفظ سهم بازار.

با برگزاری نشست ۱۶۶ اوپک که طی آن تلاش کشورهایی مثل ونزوئلا و اکوداور برای کاهش سقف تولید این سازمان به نتیجه نرسید، و پیش‌بینی سقوط قیمت نفت طی چند روز آینده به مرز ۶۰ دلار، احتمالاً می‌توان گفت هدف اصلی عربستان و دیگر کشورهای هم‌راستا، فشار بر ایران و روسیه است. چنانکه توجه آمریکا به خواست عربستان طی مذاکرات هسته‌ای را نمی‌توان با هدف‌گیری اولیه توسعه منابع شیل آمریکا توسط سعودی‌ها جمع‌پذیر دانست و حتی اگر چنین هدف مطرح باشد، احتمالاً فرعی و ثانویه است.

به نظر می‌رسد پس از افزودن معادله رفتار عربستان در اجلاس اوپک به مجموع معادلات قبل، هم‌اکنون می‌توان گفت سناریوی اول، یعنی فشار بر روسیه و به ویژه ایران به دلیل اختلافات سیاسی موجود، پیش‌راننده اصلی تحرکات عربستان در بازار نفت است. اگرچه افزودن معادلات دیگر می‌تواند این نتیجه‌گیری را دچار تغییر کند. در واقع کارشکنی سعودی‌ها در مذاکرات هسته‌ای و توجه آمریکا به آن، همان‌قدر که با سناریوی دوم در تعارض است، سناریوی اول را تقویت می‌کند. در این میان اجلاس اخیر در زمینه سناریوی سوم هیچ نقطه‌نظر روشنی به دست نمی‌دهد.

حدود یک‌سوم تولید نفت اوپک توسط عربستان صورت می‌گیرد. در صورت موافقت عربستان با کاهش سقف تولید، این کشور احتمالاً به همین نسبت و شاید حتی بیشتر باید در کاهش تولید مشارکت می‌کرد. اما این کاهش تولید در مقایسه با افزایش قابل‌توجه قیمت نفت، عملاً به لحاظ اقتصادی به سود این کشور بود، هرچند موجب کاهش سهم بازار اوپک و عربستان می‌شد که از جمله مواردی است که سعودی‌ها روی آن حساسیت ویژه‌ای دارند. موازنه ترازویی که یک کفه آن سهم بازار و کفه دیگر سود حاصل از فروش نفت است، قدری دشوار است.

اما عربستان با فشار بر ایران چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ به نظر نمی‌رسد پاسخ به این سوال چندان دشوار باشد. اختلافات سیاسی و مذهبی قدیمی که طی دوران دولت قبل گسترش یافت، اضافه شدن ماجرای سوریه و یمن به مناقشات فی‌مابین و حتی روی کار آمدن دولتی اعتدال‌گرا در ایران که امکان ظهور مجدد این کشور را به عنوان قدرت اول منطقه مطرح می‌کند، همه می‌توانند به عنوان انگیزه‌های بالقوه مطرح شوند. طبیعتاً حل‌وفصل کامل اختلافات دو کشور هرگز یک گزینه نخواهد بود، اما می‌توان امید داشت هدف عربستان از این تحرکات، نه انتقام یا تنبیه ایران، که ایجاد شرایطی باشد که خروجی نهایی آن یک توافق حداقلی منطقه‌ای در زمینه مسائل سیاسی و دیپلماتیک است. نباید فراموش کرد شرط لازم و کافی حل برخی بحران‌های امنیتی و سیاسی خاورمیانه، که برای هر دو کشور تهدید محسوب می‌شود، توافق ایران و عربستان است.

منتشرشده در اقتصادنیوز

سناریوی سعودی

سلاح نفتی عربستان کدام کشور را هدف گرفته است: ایران، روسیه یا آمریکا؟

سلاح نفتی عربستان کدام کشور را هدف گرفته است: ایران، روسیه یا آمریکا؟

کدام کشور است که به معنای دقیق کلمه به «سلاح نفت»، مسلح باشد؟ پاسخ احتمالاً کشوری است که تاثیر قابل‌توجهی بر عرضه نفت داشته باشد، چنان که بتواند با کاهش یا افزایش عرضه نفت، بازار را تحت‌تاثیر قرار دهد. اگر این کشور به مدد ذخایر خارجی هنگفت خود تا حدی بتواند (لااقل در کوتاه‌مدت) از اثرات کاهش قیمت نفت مصون بماند و در عین حال همواره به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت اوپک و جهان شناخته شود، با دقت قابل‌ پذیرشی می‌توان گفت «سلاح نفتی» را در دست دارد. مشخصاً «عربستان» تنها کشوری است که حد اعلای تمامی آنچه گفته شد و در واقع «سلاح نفتی» را در دست دارد؛ اما سوال اینجاست که آیا ممکن است گذشته از ایران و روسیه، حتی آمریکا هم با این سلاح تهدید شود؟ تا چند روز قبل، بسیاری از کارشناسان معتقد بودند کاهش قیمت نفت به منظور فشار بر ایران و روسیه صورت گرفته است. بر اساس گزارش وال‌استریت ژورنال، عربستان سعودی طی پنج ماه گذشته در فروش نفت به خریداران آسیای دور، تخفیف ارائه می‌کرد.۱ اما چند روز قبل و در نخستین روزهای ماه نوامبر، این کشور اقدام به ارائه تخفیف به خریداران آمریکایی و افزایش قیمت نفت صادراتی به مقصد اروپا و آسیا کرد. بسیاری این را به تلاش عربستان جهت باز پس گرفتن سهم خود از بازار آمریکا و نیز فشار بر توسعه منابع نفت شیل نسبت می‌دهند. برخی دیگر نیز نارضایتی عربستان از برخی اقدامات سیاسی آمریکا را در این تصمیم موثر دانستند. این اقدام عربستان، موجب کاهش بیشتر قیمت نفت شد و قیمت سبد نفتی اوپک به زیر ۸۰ دلار سقوط کرد. بر اساس این حرکت اخیر عربستان بود که برخی این فرضیه را مطرح کردند که شاید هدف جدید، نه ایران و روسیه که آمریکا باشد.

ادامه مطلب …

افسانه اوپک

بررسی اوپک و نقش ایران در آن در پنجاه‌ و چهارمین سالگرد تاسیس سازمان کشورهای صادرکننده نفت

بررسی اوپک و نقش ایران در آن در پنجاه‌ و چهارمین سالگرد تاسیس سازمان کشورهای صادرکننده نفت

۱۹ شهریور ۱۳۳۹ نمایندگان پنج کشور حاشیه خلیج فارس شامل ایران، عراق، کویت و عربستان همراه با ونزوئلا در کنفرانس بغداد گرد هم آمدند. گردهمایی‌ای که نتیجه آن تولد سازمانی بود که هنوز بعد از نیم‌قرن، به درست یا غلط، مهم‌ترین و قدرتمندترین بازیگر صحنه نفت و احتمالاً انرژی جهان ارزیابی می‌شود: سازمان کشورهای صادرکننده نفت، یا اوپک. اما درست در همین روزهای سالگرد تاسیس این سازمان، برخی تحلیلگران از پایان عمر آن می‌گویند. اشاره آنها، به ناتوانی اوپک در کنترل بازار نفت و سقوط قیمت نفت به زیر ۱۰۰ دلار است؛ گویی بود و نبود این سازمان تاثیر خاصی بر بازار ندارد. اما اوپک چگونه تاسیس شد؟

ادامه مطلب …

رشد ۲۵‌درصدی صادرات نفت

صادرات نفت ایران به مقاصد آسیایی یک‌چهارم افزایش یافت

ارقام مربوط به تولید و صادرات نفت، معمولاً با تاخیر گزارش می‌شوند و در این فاصله باید ارقام مربوطه را از میان سخنان مسوولان و اخبار غیررسمی استخراج کرد. آمارها باوجود عدم همخوانی، همگی نشان‌دهنده افزایش صادرات نفت ایران طی یک سال اخیر و به ویژه بعد از توافق ژنو هستند. بر اساس آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی، صادرات نفت ایران که در کمترین میزان خود در اکتبر ۲۰۱۳ به ۷۶۱ هزار بشکه در روز رسیده بود، در پنج ماه نخست امسال به طور متوسط ۴/۱ میلیون بشکه در روز بوده است. این رقم در سال ۲۰۱۳ به طور متوسط کمتر از ۱/۱ میلیون بشکه در روز بود. آخرین آمارهای آژانس نشان می‌دهد در ژوئن امسال صادرات نفت کشورمان ۰۸۰/۱ میلیون بشکه در روز بوده است.

صادرات ۹/۷ میلیارددلاری؟
بر اساس اعلام حسینعلی حاجی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس، وزارت نفت در گزارشی به این کمیسیون، کل درآمد حاصل از صادرات نفت و میعانات گازی را در چهارماهه نخست امسال، ۲۱ میلیارد دلار اعلام کرده است که ۹/۷ میلیارد دلار آن حاصل از فروش و ۱۳ میلیارد دلار حاصل از وصول مطالبات سال ۱۳۹۲ بوده است (خبر ۲۳۵۱۳۹۴ مهر). با فرض رقم ۹/۷ میلیارد دلار، و قیمت هر بشکه نفت حدود ۱۰۰ دلار، رقم صادرات نفت ایران در سه‌ماهه نخست امسال کمتر از ۷۰۰ هزار بشکه در روز به دست می‌آید که به نظر نمی‌رسد این رقم صحیح باشد؛ لذا احتمالاً رقم مذکور صرفاً مربوط به پول دریافتی است، نه کل رقم فروش نفت. بر اساس گزارش رویترز به نقل از منابعی که به رصد نفتکش‌ها می‌پردازند، صادرات نفت ایران در ماه ژوئیه امسال ۱۴/۱ میلیون بشکه در روز بوده است. بر اساس گزارش رویترز، چهار خریدار آسیایی عمده نفت ایران شامل چین، هند، ژاپن و کره جنوبی، طی شش ماه نخست امسال به طور متوسط ۲/۱ میلیون بشکه در روز نفت از ایران خریداری کردند که نسبت به ۹۶۱ هزار بشکه در مدت مشابه سال قبل، رشد قریب به ۲۵‌درصدی را نشان می‌دهد. چین اصلی‌ترین خریدار نفت ایران در دوران تحریم بوده و بر اساس گزارش رویترز، در هفت ماه نخست سال ۲۰۱۴ روزانه ۶۱۷ هزار بشکه در روز نفت از ایران وارد کرده است. این رقم افزایش ۴۷‌درصدی را نسبت به ارقام یک سال قبل نشان می‌دهد. این کشور در ماه می، روزانه قریب به ۷۵۸ هزار بشکه در روز نفت از ایران خرید که در نوع خود یک رکورد به حساب می‌آید.

افزایش تولید نفت
بر اساس آمارهای اوپک به نقل از منابع ثانویه، تولید نفت ایران در سال ۲۰۱۳ به طور متوسط دو میلیون و ۶۷۳ هزار بشکه در روز بود. در سه‌ماهه سوم سال ۲۰۱۳، این رقم به دو میلیون و ۶۸۶ هزار بشکه در روز رسید و بعد از آن مرز ۷/۲ میلیون بشکه در روز را درنوردید. بر اساس آخرین آمارهای اوپک به نقل از منابع ثانویه، تولید نفت ایران در ماه ژوئیه دو میلیون و ۷۶۲ هزار بشکه در روز بوده است. اوپک تولید نفت ایران را در سه‌ماهه نخست سال ۲۰۱۴ دو میلیون و ۷۷۲ هزار بشکه در روز و در سه‌ماهه دوم سال مذکور، دو میلیون و ۷۶۵ هزار بشکه در روز اعلام کرده است. باوجود افزایش تولید نفت ایران بر اساس آمارهای منابع ثانویه، گزارش‌های مستقیم اوپک از کشورها نشان می‌دهند تولید نفت ایران کاهش یافته است. بر اساس گزارش‌های مستقیم، تولید نفت در ژوئن و ژوئیه امسال سه میلیون بشکه در روز بوده که نسبت به ارقام سه میلیون و ۲۷۰ هزار بشکه در سه‌ماهه نخست ۲۰۱۴ و سه میلیون و ۱۹۴ هزار بشکه در سه‌ماهه دوم ۲۰۱۴، کاهش نشان می‌دهد. رقم مذکور در سال ۲۰۱۲ که هنوز تحریم‌ها به صورت جدی اجرا نشده بودند، سه میلیون و ۷۴۰ هزار بشکه در روز گزارش شده است. اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز بعد از تحریم ایران، هر دو ماه یک بار گزارشی از بازار نفت منتشر می‌کند. بر اساس نسخه ژوئن این گزارش، تولید سوخت‌های مایع ایران در می امسال ۴/۳ میلیون بشکه در روز و در ژوئن ۳/۳ میلیون بشکه در روز بوده است. متوسط تولید سوخت‌های مایع ایران در می و ژوئن سال ۲۰۱۳ معادل ۲/۳ میلیون بشکه در روز گزارش شده است که نشان از افزایش ۲۰۰ هزار‌بشکه‌ای تولید نفت ایران طی دو ماه مذکور در سال ۲۰۱۴ نسبت به مدت مشابه سال قبل دارد.

منتشرشده در شماره ۱۰۰ تجارت فردا

در جست‌وجوی بازار ازدست‌رفته

صادرات نفت ایران در کمتر از یک سال دو برابر شد

صادرات نفت ایران قبل و بعد از تحریم و بعد از توافق ژنو

صادرات نفت ایران قبل و بعد از تحریم و بعد از توافق ژنو

وقتی آژانس بین‌المللی انرژی در بازنگری آمار صادرات نفت ایران در ماه فوریه اعلام کرد صادرات نفت ایران به ۱/۵۶ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است‌۱، کارشناسان به قطعیت دریافتند سقف حدود یک‌میلیون‌بشکه‌ای برای صادرات نفت ایران احتمالاً چیزی بیش از یک عدد روی کاغذ نبوده است و احتمالاً در آینده هم نخواهد بود؛ سقفی که صادرات نفت ایران را محدود به رقم پیش از توافق ژنو و چند کشور محدود می‌کرد و با شکسته شدن رکورد ۲۰ماهه صادرات نفت ایران، دیگر کارایی خود را از دست داده است. آژانس بین‌المللی انرژی همچنین اعلام کرده است در ماه مارس نیز احتمالاً این رقم دوباره تکرار خواهد شد. بررسی این ارقام در کنار روند صعودی چند ماه اخیر نشان می‌دهد افزایش صادرات نفت، به صورت اتفاقی و در اثر افزایش موقت بارگیری نفتکش‌ها در یک ماه خاص، صورت نگرفته است. افزایش صادرات نفت ایران، یک روی دیگر هم دارد و آن یادآوری قولی است که بیژن زنگنه در برنامه‌های پیشنهادی به عنوان وزیر نفت داده بود: احیای ظرفیت تولید و رساندن آن به رقم سال ۱۳۸۴. زنگنه اکنون و بعد از حاشیه‌های بی‌پایان «کرسنت» و «بابک زنجانی»، طعم شیرینی دستیابی نسبی به یکی از برنامه‌های کوتاه‌مدت خود را می‌چشد.

ادامه مطلب …

بهمن دلارهای نفتی

نگاهی به الزامات و نتایج اجرایی شدن توافق ژنو

زمان‌بندی پرداخت اقساط 4.2 میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه‌شده ایران

زمان‌بندی پرداخت اقساط ۴.۲ میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه‌شده ایران

دوشنبه هفته گذشته، روز موعود مذاکرات هسته‌ای بود؛ بعد از ماه‌ها گفت‌وگو، توافقنامه ژنو اجرایی شد و با تصمیم شورای وزیران اتحادیه اروپا در روز ۳۰ دی، برخی از تحریم‌های این اتحادیه علیه ایران لغو شد. بر اساس بیانیه رسمی این اتحادیه که بعد از اعلام رسمی آژانس مبنی بر انجام تعهدات از سوی ایران منتشر شد، برخی از محدودیت‌ها در زمینه‌هایی مثل صادرات نفت و محصولات پتروشیمی برداشته شده‌اند. آمریکا نیز به طور مشابه برخی تحریم‌ها را به حالت تعلیق درآورده است.

ادامه مطلب …