غول گازی خلیج فارس
تعویق افتتاح بزرگ‌ترین فاز پارس جنوبی حاشیه‌ساز شد
آخرین وضعیت فاز ۱۲ پارس جنوبی بر اساس اعلام مسوولان شرکت پتروپارس-اینفوگرافی: آرشین میرسعیدی
کیلومترها دورتر از ساحل عسلویه و درست در مرز آبی ایران و قطر، پروژه‌ای قرار دارد که به تنهایی حدود یک درصد از ذخایر گاز جهان را در خود جای داده است. فاز ۱۲ پارس جنوبی که قرار است به تنهایی معادل سه فاز استاندارد گاز و میعانات گازی تولید کند، بزرگ‌ترین فاز میدان گازی پارس جنوبی به شمار می‌رود که هم‌اکنون مراحل پایانی توسعه خود را پشت سر می‌گذارد و روزانه معادل دو فاز استاندارد گاز تولید می‌کند. با وجود آنکه در اواخر بهمن اخباری غیررسمی از افتتاح این فاز در هفته اول اسفند منتشر می‌شد، چند روز مانده به موعد مذکور، رسانه‌ها از تعویق مراسم افتتاح خبر دادند. ماجرای تعویق یا به روایتی دیگر لغو افتتاح، چند روز پس از انتشار خبری در خبرگزاری فارس با عنوان «افتتاح تشریفاتی فاز ۱۲ پارس جنوبی» روی داد و در نتیجه گمانه‌هایی درباره تاثیر این خبر بر نهاد ریاست‌جمهوری مطرح شد. از سوی دیگر برخی از احتمالات کمرنگ‌تری همچون تاثیر اختلاف میان اعضای کابینه بر این مساله سخن می‌گویند که صحت و سقم این احتمالات محل تردید است. اما فاز ۱۲ پارس جنوبی چه ویژگی‌هایی دارد و چه چیز باعث شده است اینقدر مورد توجه واقع شود؟
عظیم و مرزی
میدان گازی پارس جنوبی هم‌اکنون ۲۴ فاز اسمی دارد. فازهای یک تا ۱۰ به صورت کامل در حال تولید هستند که ظرفیت تولید آنها حدود ۲۹۰ میلیون مترمکعب در روز برآورد می‌شود؛ کمابیش حدود نیمی از ظرفیت تولید گاز کشور پیش از افزایش تولید گاز طی سال اخیر. به‌جز فاز ۱۱ که تعیین تکلیف نشده است و گفته می‌شود حاشیه‌های مربوط به آن در تعویق افتتاح فاز ۱۲ نیز موثر بوده است (و در جای لازم به آن خواهیم پرداخت) بقیه فازها در مراحل مختلف توسعه قرار دارند. در این میان سه پروژه «فاز ۱۲»، «فازهای ۱۵ و ۱۶» و «فازهای ۱۷ و ۱۸» در دولت جدید به عنوان طرح‌های اولویت‌دار انتخاب شده‌اند که مقرر شد طی سال جاری افزایش تولید ۱۰۰ میلیون مترمکعبی از محل آنها تامین شود. فاز ۱۲ در این میان، بزرگ‌ترین فاز پارس جنوبی نام گرفته که بر اساس تخمین‌های مختلف بین چهار تا پنج درصد از گاز پارس جنوبی را در خود جای داده است. توسعه این فاز در تابستان سال ۱۳۸۴ به صورت بیع متقابل به شرکت پتروپارس واگذار شد. بر اساس برنامه قرار است این فاز روزانه ۸۱ میلیون مترمکعب گاز، ۱۲۰ هزار بشکه میعانات گازی و ۷۵۰ تن گوگرد تولید کند. این میزان تولید توسط چهار سکو، ۴۵ چاه، سه خط لوله اصلی از دریا تا منطقه پارس ۲ (کنگان) و یک پالایشگاه صورت می‌گیرد. فاز ۱۲ پارس جنوبی در کنار مخزن پارس جنوبی و مرز مشترک با کشور قطر قرار دارد. نزدیکی با مرز کشور قطر، بر افت فشار چاه‌های این فاز تاثیر زیاده داشته و موجب کاهش تولید در یکی از سکوهای این فاز شده است. محمود جوادیان، مدیر حفاری شرکت پتروپارس، در این باره گفته است: «در سکوی C پارس جنوبی با توجه به قرارگیری در آب‌های مرزی ایران با وجود داشتن ۱۰ حلقه چاه تکمیل‌شده برآورد می‌شود که تولید زیادی انجام نشود.»
به گفته جوادیان، مدیر حفاری پتروپارس، انتظار می‌رود تولید زیادی از سکوی C فاز ۱۲ صورت نگیرد.
حاشیه‌های افتتاح
باوجود آنکه بنابراعلام غیررسمی قبلی قرار بود افتتاح فاز ۱۲ پارس جنوبی در هفته نخست اسفندماه با حضور رئیس‌جمهور صورت گیرد، در روزهای پایانی بهمن‌ماه مراسم افتتاح لغو شد یا به تعبیری دیگر به تعویق افتاد. از آنجا که مراسم افتتاح به صورت عمومی و توسط مراجع رسمی اعلام نشده بود، طبیعی است که لغو مراسم نیز به همین شکل صورت گرفته باشد. برخی در ابتدا ماجرای تعویق مراسم افتتاح را به خبری با عنوان «افتتاح تشریفاتی فاز ۱۲ پارس جنوبی» مرتبط دانستند.۱ در بخش‌هایی از خبر مذکور این‌گونه به توصیف وضعیت نیمه‌تمام فاز ۱۲ پرداخته شده بود: «اگرچه مشعل سکوی B در آذرماه سال جاری روشن شد، اما باید گفت تست این سکو از گاز مخزن نبود، بلکه مشعل دومین سکو به وسیله کپسول گاز که از خشکی ارسال شده بود، روشن شد. در حال حاضر نیز چاه‌های تولیدی سکوی دوم آماده بهره‌برداری نبوده و مشخص نیست که چه زمانی قرار است تولید گاز از دومین سکوی این فاز آغاز شود. اما سکوی C یا سومین سکوی بزرگ‌ترین فاز پارس جنوبی که در دی‌ماه سال جاری با گاز کپسول مورد تست قرار گرفت، کمی شرایطش بهتر از سکوی B است زیرا تنها برخی از چاه‌های این سکو مورد بهره‌برداری قرار گرفته است و برخی دیگر از این چاه‌ها با مشکل مواجه هستند و تولید به طور کامل از این سکو نیز صورت نمی‌گیرد. بر این اساس باید گفت از مخزن فاز ۱۲ پارس جنوبی تنها حدود ۴۰ میلیون متر مکعب گاز تولید می‌شود که این میزان گاز تقریباً ۵۰ درصد ظرفیت کل مخزن این فاز گازی است. این گزارش حاکی است اگر نگاهی به بخش خشکی این فاز کنیم هم‌اکنون این پالایشگاه فاقد واحد تصفیه گوگرد و همچنین جداکننده گاز LPG و اتان است، بنابراین با آغاز فعالیت این پالایشگاه روزانه ۵۰۰ تن گوگرد از طریق مشعل این پالایشگاه می‌سوزد که به جز سرمایه‌سوزی اثرات مخرب زیست‌محیطی دارد.» در نقطه مقابل اظهارات اخیر علی‌اکبر شعبانپور، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس قرار دارد که نشان می‌دهد تولید از هر سه سکوی فاز مذکور صورت می‌گیرد و شرایط با آنچه در خبر مذکور گفته شده است، تفاوت دارد: «هم‌اکنون سه سکوی A ،B و C به تولید رسیده است و در حال انجام کارهای تکمیلی روی این سکوها هستیم. افتتاح در همه طرح‌ها به این معنا نیست که یک پروژه به صورت کامل به بهره‌برداری رسیده باشد منتها در فاز ۱۲ پارس جنوبی کار عظیمی انجام شده است آن هم در شرایطی که همه دشمنان کشور منتظر بودند تا وزارت نفت و ایران را در زمین نفت و گاز فلج کنند. مسوولان کشور با توجه به مجموع اقدام‌هایی که در فاز ۱۲ پارس جنوبی انجام شده بود به این نتیجه رسیدند که این فاز باید افتتاح شود؛ چراکه هم‌اکنون شش ردیف شیرین‌سازی در پالایشگاه کار می‌کند و سه سکو هم در حال تولید گاز است. گفته شده است که فاز ۱۲ پارس جنوبی واحد تولید گوگرد ندارد، اما همان‌طور که مشاهده کردید هم‌اکنون دو واحد تولید گوگرد با ظرفیت تولید ۵۰۰ تن گوگرد در مدار تولید است. گفته شده است که از کپسول گاز برای تولید استفاده کردیم، مشاهده کردید که مشعل‌ها می‌سوزند و سکوها در حال تولید گاز هستند.»۲ مجری فاز ۱۲ نیز در اظهاراتی مشابه گفته است: «ما در حال حاضر سه سکوی آماده داریم که در حال تولید هستند و یک یا دو جای کار باید اصلاح شود که کار انجام نشده محسوب نمی‌شود، کارهای روتین مانند نیاز به شست‌وشو یا تعمیر مدام در حین کار ممکن است پیش بیاید که امری عادی و طبیعی است. قرار بود این فاز خوراک فنی تزریق کند که در حال حاضر واحد گوگرد در مدار تولید است و حتی گوگرد دانه‌بندی بیش از ۲۲۰۰ تن تولید و بخش زیادی از آن نیز صادر شده و می‌شود و فراتر از نیازمان هم در سرویس داریم و بعد از این هم اگر نیاز بیشتری داشته باشیم واحد گوگرد این فاز مشکلی ندارد و تمامی تاسیسات در مدار سرویس هستند. تکمیل شدن بیش از این برای پالایشگاه متصور نیست و اظهاراتی مبنی بر عدم تکمیل و راه‌اندازی صوری بهانه‌ای بیش نیست چراکه آنچه در شرح کار و برنامه برای این فاز تعریف شده بود تماماً آماده و در مدار تولید است.»۳ بر اساس گزارش «اقتصادنیوز»، از ۳۶ چاهی که باید در سکوهای A، B و C فاز ۱۲ پارس جنوبی حفر شوند، ۳۱ چاه حفاری شده‌اند و ۲۹ چاه در مدار تولید قرار دارند.۴ به عبارت دیگر بخش اعظم این سه سکو به تولید رسیده و ظرفیت تولید بیش از ۵۰ میلیون مترمکعب در روز است. در بخش پالایشگاه نیز شش ردیف (Train) راه‌اندازی شده و در مدار تولید قرار دارند که بخشی از ظرفیت پالایش با گاز ورودی از فازهای ۶، ۷ و ۸ پارس جنوبی تغذیه می‌شود. آماده بودن بخش اعظم فاز ۱۲ این سوال را پررنگ‌تر می‌کند که چرا مراسم افتتاح به تعویق افتاد؟ شعبانپور، درباره دلیل لغو افتتاح گفته است: «فاز ۱۲ پارس جنوبی شرایط مطلوبی دارد، ازآنجا که رئیس‌جمهوری باید این فاز را افتتاح می‌کرد، با توجه به مسوولیت‌های ایشان تغییراتی در برنامه رئیس‌جمهور به وجود آمد. از جمله دلایلی که برای لغو افتتاح به ما اعلام کردند شرایط بد جوی بود و همان‌طور که مشاهده کردید در روزهای اخیر شرایط جوی و توفانی در منطقه پارس جنوبی بود و حتی برخی از پروازها نیز به این منطقه لغو شد.»۵ باوجود اظهارات مذکور، همزمانی لغو مراسم افتتاح با انتشار خبری درباره مخالفت وزیر نفت با درخواست وزیر صنعت، معدن و تجارت برای حضور یکی از شرکت‌های تابعه این وزارت در پروژه فاز ۱۱ پارس جنوبی، گمانه‌هایی درباره تاثیر احتمالی این مساله در برخی رسانه‌ها مطرح شده است که البته شاهد روشنی هم در تایید یا رد آن وجود ندارد. بر اساس گزارش‌ها «وزیر صنعت، معدن و تجارت طی نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهور درخواست کرد تا توسعه فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) محول شود؛ اسحاق جهانگیری نیز از وزیر نفت خواست تا این موضوع بررسی شود. البته شرکت ملی نفت به دلیل عدم رضایت از عملکرد ایدرو در توسعه فازهای ۱۴، ۱۷ و ۱۸ پارس جنوبی و عقب‌ماندگی‌های این شرکت از برنامه توسعه این سه فاز تاکنون با این درخواست نعمت‌زاده و احمد قلعه‌بانی - مدیرعامل سابق شرکت ملی نفت و عضو فعلی هیات‌رئیسه ایدرو- موافقت نکرده است.»۶ احمد قلعه‌بانی، آخرین مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در دولت دهم بود و در دولت جدید جای خود را رکن‌الدین جوادی، مدیرعامل جدید داد.
علی‌اکبر شعبانپور، مدیرعامل نفت و گاز پارس، از انجام کارهای تکمیلی در سه سکوی فاز ۱۲ خبر داده است.
عقب‌ماندگی همیشگی
فاز ۱۲، نیمی از افزایش تولیدی را که قرار بود در سال‌جاری در پارس جنوبی محقق شود، تامین می‌کند. علاوه بر این فاز، در «فازهای ۱۵ و ۱۶» نیز بخش خشکی و دریا هر دو راه‌اندازی شده است. به دو پروژه مذکور باید نام «فازهای ۱۷ و ۱۸» را نیز افزود. در این دو فاز، تاکنون دو ردیف راه‌اندازی شده است که البته با گاز ورودی از فازهای ۶، ۷ و ۸ فعالیت می‌کنند. با افزایش تولید حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعبی طی سال جاری، ظرفیت تولید گاز میدان پارس جنوبی به حدود ۳۹۰ میلیون مترمکعب در روز رسیده است. با وجود این، کماکان در روزهای اوج سرما با تراز منفی گاز مواجه خواهیم بود؛ چراکه در سال گذشته تراز گاز در سردترین روزها به منفی ۱۶۰ میلیون مترمکعب رسید. با افزایش تولید اخیر، ایران می‌تواند روزانه حداکثر ۱۵ میلیارد فوت مکعب گاز تولید کند که این رقم در قطر ۲۲ میلیارد فوت مکعب در روز است. این یعنی هنوز عقب‌ماندگی در تولید روزانه به جای خود قرار دارد؛ ضمن اینکه کل تولید انباشتی قطر از ابتدای برداشت از میدان مشترک، حدود دو برابر ایران برآورد می‌شود که بر اساس برخی از پیش‌بینی‌ها، احتمالاً تولید ایران هرگز به تولید قطر نخواهد رسید.
پی‌نوشت‌ها:
۱- خبر ۱۳۹۳۱۱۲۷۰۰۰۵۷۷ فارس
۲- خبر ۲۳۵۷۷۰ شانا
۳- خبر ۲۵۳۵۷۱ ایلنا
۴- خبر ۱۱۱۷۳۵ اقتصادنیوز
۵- خبر ۲۳۵۷۷۰ شانا
۶- خبر ۶۶۰۱۰۰ تسنیم
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.