مهمانی نفت در ایران
غول‌ها برای حضوری پایدارتر از گذشته به «نفت» و «پتروشیمی» ایران بازمی‌گردند
از فرانسه و آمریکا و انگلستان تا ایتالیا و آلمان، مدیران عامل غول‌های نفتی برای «بازگشت» به ایران اعلام آمادگی می‌کنند. البته وقتی صحبت از شرکت‌های آمریکایی به میان می‌آید، شاید «بازگشت» کلمه دقیقی نباشد؛ چراکه تلاش شرکتی مثل «کونوکو فیلیپس» برای حضور در ایران طی پس از انقلاب به دلیل تحریم‌ها به نتیجه نرسید و حضور این شرکت در ایران، در واقع نخستین حضور آن خواهد بود. کونوکو فیلیپس در اواسط دهه ۷۰ شمسی مذاکراتی را برای حضور در پروژه سیری انجام داد که به مراحل اجرایی نرسید و «توتال» فرانسه با موقعیت‌سنجی توانست جای این کشور را پر کند. اکنون نام توتال نیز، که طی سال‌های اخیر بارها سخن از بازگشت به ایران به میان آورده بود، در میان لیست شرکت‌هایی که عزم حضور در ایران دارند به چشم می‌خورد؛ لیستی که باید نام شرکت‌هایی همچون «انی»، «شل»، «بریتیش پترولیوم»، «شلامبرژر» و «اینپکس» را نیز به آن افزود. شرکت‌هایی که مقامات‌شان طی دو سال اخیر بارها به ایران آمدند و مدیران عامل آنها در سفرهای خارجی وزیر نفت به گفت‌وگو با او نشستند، پس از توافق هسته‌ای و در آستانه برگزاری کنفرانس قراردادهای نفتی لندن، در اعلام آمادگی برای حضور در ایران گوی سبقت را از یکدیگر می‌ربایند.
نفت: پرواز لندن – تهران
بعد از چندین بار تعویق در پی تمدید چند باره مذاکرات هسته‌ای، قرار است رونمایی از قراردادهای جدید نفت و گاز ایران موسوم به IPC پاییز امسال در لندن انجام شود. پیش از معرفی شیوه جدید قراردادی، قراردادهای «بیع متقابل» طی دوران کمبود سرمایه و دانش فنی توانستند توسعه پروژه‌هایی همچون سیری A و E (توتال)، سروش و نوروز (شل)، درود (الف)، فاز یک میدان گازی پارس جنوبی (پتروپارس)، فازهای ۲ و ۳ (توتال، گازپروم و پتروناس)، فازهای ۴ و ۵ (انی، نیکو و پتروپارس)، فازهای ۶، ۷ و ۸ (استات اویل و پتروپارس) و فازهای ۹ و ۱۰ (GS کره جنوبی، اویک و تاسیسات دریایی)، فاز ۱۲ (پتروپارس)، میدان نفتی دارخوین (انی)، میدان نفتی آزادگان شمالی (شرکت نفت چین) و یادآوران (سینوپک) را رقم بزنند که البته برخی از پروژه‌های مذکور هنوز به پایان نرسیده‌اند. در نقطه مقابل، قراردادهایی همچون فاز ۱۱ پارس جنوبی و آزادگان جنوبی که تنها نتیجه انعقاد قرارداد آنها سال‌ها انتظار بدون نتیجه بوده است. اکنون قرار است علاوه بر تداوم حضور شرکت‌های اغلب چینی که طی دوران تحریم در ایران باقی ماندند، شرکت‌های اروپایی نیز به ایران بازگردند. در کنفرانس لندن قرار است ده‌ها پروژه برای سرمایه‌گذاری معرفی شوند که احتمالاً تعداد زیادی از شرکت‌های اروپایی را جذب خواهد کرد. این بار بر خلاف گذشته، ظاهراً شرکت‌های آمریکایی نیز تصمیم گرفته‌اند خود را از بازار ایران محروم نکنند و در نتیجه شرکتی همچون کونوکو فیلیپس هم برای آمدن به ایران اعلام آمادگی کرده است؛ بزرگ‌ترین شرکت مستقل فعال در زمینه «اکتشاف و تولید نفت» در جهان. با حضور چنین شرکت‌هایی می‌توان انتظار داشت شرکت‌های مطرح فعال در زمینه خدمات حفاری چاه‌های نفت و گاز همچون شلامبرژر، هالیبرتون و بیکر هیوز نیز به ایران بیایند؛ اگرچه برخی از آنها پیشتر نیز در ایران فعال بودند. هالیبرتون در فازهای ۹ و ۱۰ پارس جنوبی حضوری ناموفق و پرحاشیه را تجربه کرد و شلامبرژر نیز اوایل سال ۲۰۱۴ میلادی فعالیت خود را در ایران ادامه داد و البته هزینه آن را که پرداخت جریمه‌ای سنگین بود، متقبل شد. در میان شرکت‌های خدمات‌دهنده، شلامبرژر صراحتاً برای بازگشت به ایران اعلام آمادگی کرده است.
پتروشیمی: عصر جدید توسعه
شاید دومین نقطه تمرکز غول‌های صنایع مرتبط با نفت، «پتروشیمی» باشد؛ جایی که اوضاع به کلی با دوران پیشین حضور شرکت‌های اروپایی متفاوت است. دوران رشد صنعت پتروشیمی در برنامه‌های دوم و سوم توسعه به مدد بهره‌گیری از تامین مالی، لیسانس‌های واحدهای پتروشیمی و تجهیزات پیشرفته سازندگان اروپایی صورت گرفت. اکنون اگرچه صنعت پتروشیمی بسیار توسعه‌یافته‌تر از آن زمان است، وضعیت متفاوتی را نیز تجربه می‌کند: تحولات ساختار صنعت، خصوصی‌سازی گسترده، تغییر در مراکز تصمیم‌گیری و قانونگذاری، مناقشه در زمینه نرخ خوراک و شیوه فروش محصولات، اوضاع را به‌گونه‌ای دیگر رقم زده است. باوجود این تحولات، ظاهراً با توجه به مزایای صنعت پتروشیمی ایران، شرکت‌های فعال در زمینه پتروشیمی تمایل دارند دوباره در ایران حضور یابند. هفته گذشته مدیران عامل شرکت‌های لینده و باسف به ایران آمدند؛ دو شرکت آلمانی مطرح که پیشتر نیز در صنعت پتروشیمی ایران حضور داشته‌اند. توسعه بسیاری از واحدهای پتروشیمی در گذشته با حضور این دو شرکت و دیگر شرکت‌های مطرح از قبیل لورگی، تاپسو، ساسول و تکنیپ صورت گرفته است. علاوه بر آلمان، پیش‌بینی می‌شود هیات‌های تجاری فرانسه، ایتالیا و هند نیز، که برای حضور در ایران برنامه‌ریزی کرده‌اند، نگاه ویژه‌ای به صنعت پتروشیمی داشته باشند. هندی‌ها پیش از لغو تحریم به ایران آمده و مذاکراتی انجام داده بودند که ظاهراً به دلیل عدم توافق بر سر نرخ خوراک، دست خالی به کشور خود بازگشتند.
درس‌های گذشته برای آینده
بر اساس اعلام مقامات وزارت نفت، قراردادهای جدید نفتی ایران با نگاه برد-برد و در نظر گرفتن کل طول عمر میادین نفت و گاز کشور به منظور برداشت حداکثری طراحی شده‌اند؛ درست برخلاف گذشته که گاهی اوقات پیمانکاران خارجی همچون «انی» از متضرر شدن می‌گفتند و برخی وقت‌ها کارشناسان نفتی از عدم رعایت قواعد «تولید صیانتی». از آنجا که در قراردادهای جدید پرداخت به ازای هر بشکه نفت تولیدی در نظر گرفته شده است، ایراد اصلی به شیوه بیع متقابل در توسعه، که مربوط به عدم تولید صیانتی بود، تا حدی مرتفع شده است. این تغییرات نشان می‌دهد قرار نیست همان چیزی که طی دوران گذشته در صنعت نفت روی داده است، عیناً تکرار شود. یک نکته مهم در قراردادهای جدید، دوران طولانی حضور شرکت‌های خارجی در توسعه میدان است که گذشته از تضمین تولید و توسعه صیانتی، موجب می‌شود حضور این شرکت‌ها ماندگار باشد. درست مشابه همین ایده در صنعت پتروشیمی نیز در دستور کار قرار دارد. برخلاف گذشته که تهیه منابع مالی، خرید تجهیزات و مهندسی و تامین لیسانس احداث واحدها از طریق شرکت‌های خارجی صورت می‌گرفت و شیوه اصلی سرمایه‌گذاری نه «سرمایه مستقیم خارجی»، بلکه «فاینانس» بود، این‌بار قرار است مشارکت بنگاه‌های اقتصادی در صنعت پتروشیمی نیز همچون نفت، بلندمدت و پایدار باشد. پتروشیمی آریاساسول مشهورترین نمونه از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در صنعت پتروشیمی است که با توجه به نیاز صنعت پتروشیمی به ۷۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، پیش‌بینی می‌شود شاهد تکرار تجربه آن در پساتحریم باشیم.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.