در جست‌وجوی رشد
امید به خروج از رکود طی امسال زنده شد
چند روز قبل بانک مرکزی، «گزارش تحولات اقتصادی ایران در بخش واقعی سال ۱۳۹۲» را منتشر کرد. بر اساس گزارش مذکور رشد اقتصادی سال ۱۳۹۲ معادل منفی ۹/۱ درصد بوده است که در مقایسه با رشد اقتصادی منفی ۸/۶درصدی سال ۱۳۹۱، از کاهش عمق رکود در کشور حکایت می‌کند. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که طی سال جاری، رشد اقتصادی مثبت خواهد شد و کشور از رکود خارج می‌شود.
تحریم نفتی و آغاز رکود
در سال ۱۳۹۱، گروه نفت با انقباض منفی ۴/۳۷درصدی، شاهد بیشترین رشد منفی بود. در سال مذکور، میزان رشد گروه کشاورزی ۷/۳ درصد، گروه صنایع و معادن منفی ۴/۶ درصد و گروه خدمات ۱/۱ درصد گزارش شده است. کاهش بیش از یک‌سومی ارزش افزوده گروه نفت، در نتیجه تحریم‌های نفتی و بانکی ارزیابی می‌شود که نخستین بار در تابستان سال ۱۳۹۱ آغاز شد و طی آن آمریکا و اتحادیه اروپا به صورت همزمان، خرید نفت ایران را تحریم کردند. اثر تحریم‌های مذکور بر رکود سال ۱۳۹۱ به حدی بود که سهم گروه نفت در رشد منفی ۸/۶درصدی تولید ناخالص داخلی معادل منفی ۶ درصد اعلام شده است.
کاهش عمق رکود
در بهار ۱۳۹۲، رشد اقتصادی کشور نسبت به دوره مشابه سال قبل منفی ۱/۴ درصد بود. این رقم در تابستان به منفی ۹/۰ رسید و در پاییز و زمستان به ترتیب ارقام منفی ۸/۱و منفی ۱/۱درصد را ثبت کرد. تاثیر اصلی را در این کاهش شدت انقباض، گروه‌های نفت و صنایع و معادن داشته‌اند. رشد اقتصادی گروه نفت طی سه فصل نخست سال ۱۳۹۲ منفی بود: منفی ۹/۲۱ درصد در بهار، منفی ۹/۲ درصد در تابستان و منفی ۷/۱۱ درصد در پاییز. اما در فصل زمستان، رشد اقتصادی منفی از گروه نفت رخت بربست و جای خود را به رشد ۶/۳درصدی در زمستان داد. مشابه همین وضعیت در گروه صنایع و معادن نیز حاکم بود؛ جایی که رشد اقتصادی منفی ۷درصدی بهار و منفی ۷/۵درصدی تابستان، ابتدا در پاییز به منفی ۵/۰ درصد رسید و در نهایت در فصل زمستان شاهد رشد اقتصادی ۸/۰درصدی بودیم. هر دو گروه مذکور، طی سال ۱۳۹۲ شاهد رشد اقتصادی منفی بودند: گروه نفت منفی ۹/۸ درصد و گروه صنایع و معادن منفی ۹/۲ درصد. رشد اقتصادی گروه کشاورزی ۷/۴ درصد و گروه خدمات منفی ۵/۱ درصد بوده است. با نگاهی به سهم گروه‌های مختلف از رشد اقتصادی منفی ۹/۱درصدی شاهدی دیگر از تاثیر قابل‌توجه بخش نفت بر رکود سال گذشته به دست می‌آید. رشد اقتصادی گروه نفت منفی یک‌درصد بوده است که بیشترین رشد اقتصادی منفی بین کل گروه‌های اقتصاد به شمار می‌رود. سهم گروه کشاورزی از رشد اقتصادی منفی سال گذشته منفی ۳ /۰ درصد، گروه صنایع و معادن منفی ۸/۰ درصد و گروه خدمات منفی ۹/۰ درصد بود.
تولید ۹۳۴ هزار میلیارد‌تومانی
تولید ناخالص داخلی سال ۱۳۹۲ کل کشور (به قیمت‌های جاری) معادل ۹۳۴۳۰۷ میلیارد تومان (با نفت) و ۷۷۵۳۴۳ میلیارد تومان (بدون نفت) اعلام شده است. تولید ناخالص داخلی سال ۱۳۹۲ به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۸۳، معادل ۱۹۷۲۸۵ میلیارد تومان است. بانک مرکزی در گزارش خود، ارزش افزوده بخش نفت (به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۸۳) را ۱۹۸۷۴ میلیارد تومان اعلام کرده است و عواملی همچون «کاهش تولید و صادرات نفت خام، صادرات میعانات گازی و گاز طبیعی» را از جمله عوامل موثر بر کاهش ۹/۸درصدی ارزش افزوده بخش نفت دانسته است. تاثیر قابل توجه گروه نفت بر کاهش رشد اقتصادی در حالی است که سهم این گروه از تولید ناخالص داخلی سال ۱۳۹۲ کل کشور ۱۷ درصد بوده و از این نظر بعد از گروه‌های خدمات با ۸/۵۲ درصد و صنایع و معادن با ۲/۲۳ درصد قرار می‌گیرد. در میان زیرگروه‌های چهارگانه صنایع و معادن، «صنعت» با رشد اقتصادی منفی ۹/۳درصدی و «ساختمان» با رشد اقتصادی منفی ۱/۳درصدی بیشترین تاثیر منفی را داشته است. ارزش افزوده گروه صنایع و معادن در سال ۱۳۹۲ (به قیمت ثابت) معادل ۵۱۰۱۳ میلیارد تومان اعلام شده است. در میان زیرگروه‌های شش‌گانه خدمات با ارزش افزوده ۱۱۹۵۶۸ میلیارد تومان به قیمت ثابت نیز بیشترین تاثیر منفی از آن گروه‌های «خدمات موسسات پولی و مالی» با رشد منفی ۷/۱۲ درصد و «بازرگانی، رستوران و هتلداری» با منفی ۵ درصد بوده است.