ازسقوط رستگان

گزارش پلاتس از ۲۵۰ شرکت برتر انرژی جهان در سال ۲۰۱۵

بسیاری از فعالان صنایع انرژی، ۲۰۱۴ را به عنوان سالی تاثیرگذار به یاد خواهند داشت؛ سالی که مشخصه آن سقوط آزاد نفت صد‌دلاری و تحولات متزلزل در جهان تولید و مصرف انرژی بوده است. تا پایان سال ۲۰۱۴، قیمت نفت با بیش از ۴۰ درصد کاهش به کمتر از ۶۰ دلار در هر بشکه کاهش یافت و پس از آن در ابتدای سال ۲۰۱۵ موقتاً کف ۴۵‌دلاری را نیز لمس کرد. مازاد عرضه‌ای که سقوط قیمت را رقم زد و اکنون نیز با آن مواجه هستیم، در نتیجه نفت شیل (Shale Oil)، کاهش رشد تقاضا و سیاستگذاری مبنای جدیدی بود که از سوی تولیدکنندگان اوپک در پیش گرفته شد.
قیمت هر بشکه نفت برنت موعددار در سال ۲۰۱۴ به ۸۵ /۹۸ دلار رسید، یعنی ۷۱ /۹ دلار کمتر از میانگین سال ۲۰۱۳ و نخستین میانگین کمتر از ۱۰۰ دلار پس از سال ۲۰۱۰. آشفتگی قیمت نفت، نگرانی‌ها را درباره نوسانات بازار افزایش داد و تفاوت‌های قیمت‌گذاری انرژی را در میان مناطق تشدید کرد. در سال گذشته کماکان بازار گاز، شاهد اختلاف قیمت‌گذاری‌های منطقه‌ای بود. طی ماه آگوست، گاز طبیعی در ژاپن به قیمت ۱۶ دلار در هر میلیون BTU معامله می‌شد؛ در حالی که قیمت‌های هنری هاب (Henry Hub) حدود چهار دلار در هر میلیون BTU بود.
بر اساس اعلام کنسول جهانی انرژی (World Energy Council)، برای نخستین بار در سال گذشته، عدم قطعیت قیمت‌های انرژی بیش از نگرانی‌ها درباره نتایج گفت‌وگوهای جهانی درباره تغییرات آب‌وهوا، به عنوان بزرگ‌ترین نگرانی رهبران انرژی مطرح بوده است. نه فقط از جنبه معجزه روی‌‌داده در مورد نفت و گاز شیل، که به‌طور کلی، کاهش قیمت باعث شده تا توجهات به این موضوع افزایش یافته و بازارها سعی کنند نحوه و سرعت عکس‌العمل عرضه به کاهش تولید نفت ایالات متحده را به دقت رصد کنند.
حرکت آمریکا به سمت استقلال انرژی (حداقل به صورت موقت) ادامه یافت و تاثیرات گسترده و عمیقی را در بازارهای جهانی انرژی طی سال گذشته بر جای گذاشت. تحولات عظیم جریان تجارت جهانی و ترکیب انرژی (Energy Mix) یک موضوع مهم بوده که پایه‌گذار بسیاری از انتقالات در رتبه‌بندی‌های امسال شده است. رتبه‌بندی جهانی ۲۵۰ شرکت برتر انرژی پلاتس در امسال، با در نظر گرفتن این نکته که تولیدکنندگان و تامین‌کنندگان آمریکا در حال پیشی گرفتن از همتایان جهانی خود هستند، نشان‌دهنده چشم‌انداز روشن‌تر انقلاب انرژی آمریکاست. جایگزینی زغال‌سنگ با گاز در ترکیب تولید برق آمریکا، موجب ورود گسترده زغال‌سنگ ارزان از آمریکا به اروپا شد؛ قاره‌ای که در آن برخی از کارخانجات مدرن گاز متوقف شدند. همزمان، تقاضای جهانی زغال‌سنگ از حرکت بازماند. زغال‌سنگ تنها سوختی بود که با کاهش عرضه مواجه شد.
در آسیا، کاهش قیمت نفت موهبتی برای بزرگ‌ترین کشورهای واردکننده انرژی بود و بازارهای منطقه‌ای، ذی‌نفعان اصلی کاهش هزینه‌های انرژی به شمار می‌رفتند. در حالی که سقوط قیمت نفت احتمالاً به رشد اقتصادهای آسیا-‌پاسیفیک کمک کرده است، تولیدکنندگان نفت و گاز منطقه تاکنون منافع اندکی از افزایش تقاضا و درآمدها به‌دست آورده‌اند.
با آغاز فاصله گرفتن اقتصاد چین از بخش‌های انرژی‌بر، رشد تقاضای این کشور طی سال گذشته به کمترین سطح آن از ۱۹۹۸تاکنون رسید. با وجود کاهش سرعت رشد، چین کماکان به عنوان کشوری که از نظر سرانه مصرف انرژی در جهان اول است، نقطه ثقل تقاضای انرژی جهان باقی ماند. در سال ۲۰۱۴، رشد اقتصادی چین ۴ /۷ درصد بود که کمترین رقم در ۲۴ سال گذشته و پایین‌تر از نرخ ۷ /۷‌درصدی سال ۲۰۱۳ به شمار می‌رود.
طی سال ۲۰۱۴ مسائل ژئوپولتیک نیز از نقش محوری بیشتری برخوردار بود. نگرانی‌های شکل‌گرفته پیرامون بحران اوکراین و تحریم‌های غربی علیه روسیه، باعث شد بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام جهان به سمت ایجاد هم‌پیوندی‌های جدیدی جهت عرضه به مصرف‌کنندگان آسیایی حرکت کند؛ مصرف‌کنندگانی که روابط آنها با روسیه کمتر از دیگران خصمانه است. طی سال گذشته ارزش روبل در مقابل دلار ۴۰ درصد کاهش یافت و آرزوهای بازیگران انرژی متکی بر این پول بر باد رفت.

۱۰ شرکت برتر
امسال نیز شرکت‌های بزرگ نفتی لیست ۱۰ شرکت برتر را به تسخیر درآورده‌اند. طی سال گذشته ۱۰ شرکت بزرگ انرژی جهان مجموعاً ۸ /۱۱۹ میلیارد دلار سود و ۸۷ /۱ تریلیون دلار درآمد کسب کردند که نشان‌دهنده کاهش چشمگیری معادل یک‌سوم نسبت به ارقام سال گذشته است.
اکسون‌موبیل (Exxon Mobil)، برای یازدهمین سال متوالی جایگاه خود را در صدر رتبه‌بندی حفظ کرده و به مدد درآمد و بازده بالاتر در حوزه فعالیت خود، از رقبا پیشی گرفته است. دیگر شباهت رتبه‌بندی امسال با سال‌های گذشته، حضور شورون (Chevron) و شل (Royal Dutch Shell) در صدر جدول است. بزرگان عرصه صنایع یکپارچه نفتی (Integrated Oil) تنها نیمی از جدول رتبه‌های برتر امسال را به خود اختصاص دادند. در نتیجه رتبه کلی نسبتاً ضعیف بخش مذکور، برای نخستین بار فضا برای حضور دو شرکت پالایشی والرو (Valero) و فیلیپیس ۶۶ (Phillips 66) و همچنین بزرگ‌ترین شرکت معدنی زغال‌سنگ چین باز شده است.
سودآوری والرو (بزرگ‌ترین شرکت مستقل پالایشی جهان) از کاهش قیمت نفت خام آمریکا به مدد فعالیت‌های عمدتاً مستقر در ساحل خلیج آمریکا، کماکان ادامه داشت. با وجود افت بازار زغال‌سنگ، شنهوا انرژی چین (China Shenhua Energy) از رتبه ۱۵ سال گذشته به ۹ ارتقا یافت که البته بخشی از این بهبود رتبه به دلیل کاهش درآمد تولیدکنندگان پیشرو نفت بوده است. امسال بریتیش‌پترولیوم به دلیل سود کم و ROIC بسیار پایین (بازده سرمایه سرمایه‌گذاری شده یا Return on Invested Capital) در لیست ۱۰ شرکت برتر حضور نداشت. ROIC معیاری است از اینکه یک شرکت به ازای سرمایه‌گذاری انجام‌داده چقدر می‌تواند جریان نقدینگی ایجاد کند. نرخ مذکور برای بریتیش پترولیوم تنها دو درصد بود؛ این یعنی شرکت مذکور تنها ۲۵ رتبه تا انتهای جدول رتبه‌بندی شرکت‌ها از لحاظ ROIC فاصله دارد. عملکرد سال گذشته شرکت مذکور به دلیل خسارت ۹ /۸ میلیارد‌دلاری، زیان فروش در کسب‌وکارها و قیمت پایین نفت دچار مشکل شد که در چند سال اخیر بی‌سابقه بود.
توتال فرانسه و غول گازی روسیه یعنی گازپروم، دیگر شرکت‌هایی هستند که سال دشواری را پشت سر گذاشتند. شرکت دولتی تولیدکننده گاز روسیه، که سال گذشته با کسب بیشترین درآمد در جایگاه چهارم جدول قرار گرفت، بعد از سقوط روبل و زیان شدید ارزی حدود ۴۰ رتبه سقوط کرد. توتال نیز که معمولاً در میان ۱۰ شرکت برتر حضور داشت، امسال به دلیل درآمدهای نه‌چندان قابل‌قبول به رتبه ۲۶ سقوط کرد.

تحولات منطقه‌ای
حرکت جدید و سریع بازارهای انرژی به سمت آسیا، رتبه‌بندی سال‌های اخیر را شدیداً تحت تاثیر قرار داده است. از جمله نتایج تحولات اخیر می‌توان به ظهور غول‌های دولتی همچون پتروچاینا (PetroChina) اشاره کرد که در حد و اندازه هفت خواهران نفتی ظاهر شده است. با وجود این، امسال کاهش رشد اقتصادی آسیا و پدیده انقلاب شیل در آمریکا، منجر به تغییر شکل تجارت و بازار جهانی انرژی شد که در نتیجه آن شاهد تحولاتی متفاوت از روند معمول بودیم.
مثلاً بهبود قابل‌توجه وضعیت شرکت‌های فعال در انرژی‌های غیرمتعارف آمریکای شمالی، به هزینه رقبای آنها در آسیا-‌پاسیفیک و به‌طور دقیق‌تر کشورهای با رشد اندکی بوده است که در اروپا، آفریقا و خاورمیانه واقع هستند. میانگین رتبه ۱۰ شرکت برتر انرژی آمریکا، از ۵ /۱۵ در سال گذشته به ۱۲ رسیده که نشان‌دهنده ارتقای جایگاه این منطقه است. روی‌هم‌رفته، هم‌اکنون شرکت‌های انرژی آمریکایی ۴۵ درصد از لیست ۲۵۰ شرکت برتر را به خود اختصاص داده‌اند. ورود ۱۱ شرکت جدید از منطقه آمریکا به لیست موجب شده است تعدادی از رقبای آسیایی و اروپایی از لیست خارج شوند.
تغییرات مذکور باعث شده است بخش انرژی آسیا، که سال‌ها در رده‌بندی پلاتس به صعود خود ادامه می‌داد، با زیروبم‌هایی مواجه شود. در حالی که اقتصادهای نوظهور آسیا به رهبری چین، بیشترین سهم در رشد تقاضای جهانی مواد اولیه را به خود اختصاص داده‌اند؛ نبض رشد آنها هم‌اکنون آرام‌تر از گذشته در ضربان است.

کاهش رشد آسیا
در سال جاری تعداد شرکت‌های آسیایی حاضر در لیست پلاتس با چهار مورد کاهش، به ۷۸ مورد رسید و همزمان میانگین رتبه شرکت‌های مذکور از ۱۳۴ به ۱۳۷ تنزل پیدا کرد. این در حالی است که در رتبه‌بندی سال گذشته، آسیا و حاشیه اقیانوس آرام تنها مناطقی بودند که تعداد کل شرکت‌های آنها افزایش یافته بود.
با وجود این، شرکت‌های بزرگ انرژی در منطقه آسیا به‌طور کلی وضعیت بهتری داشته‌اند. امسال، میانگین رتبه ۱۰ شرکت برتر آسیا از ۲۶ به ۱۸ رسید و این در حالی بود که میانگین رتبه ۱۰ شرکت اروپایی از ۶ /۱۱ به ۱۹ تنزل پیدا کرد.
در واقع چین با وجود کاهش سرعت رشد به تنهایی یک‌چهارم از مصرف جهانی انرژی و ۶۰ درصد از خالص رشد مصرف انرژی را به خود اختصاص داده است. این کشور بزرگ‌ترین تولیدکننده انرژی جهان نیز به شمار می‌رود که ۱۹ درصد از کل انرژی جهان را تامین کرده است. CNOOC، بزرگ‌ترین شرکت نفت و گاز فراساحل چین، با صعود از رتبه ۱۲ به ۴، توانست در جمع پنج شرکت برتر رده‌بندی امسال جای گیرد. این در حالی بود که پتروچاینا با دو رتبه بهبود توانست در جایگاه پنجم قرار گیرد. هند، دومین قطب تقاضای برق در آسیا، با سریع‌ترین رشد انرژی پنج سال اخیر شاهد افزایش مصرف انرژی به بیشترین میزان و افزایش تقاضای زغال‌سنگ، LNG و نفت بود. اما حتی در این کشور نیز رشد شرکت‌ها کُند بود و تنها دو شرکت انرژی هندی (Power Grid Corp و Essar Oil) در لیست ۵۰ شرکت انرژی با سریع‌ترین رشد قرار گرفتند. این در حالی است که سال گذشته هفت شرکت هندی در لیست مذکور حاضر بودند. با وجود شوک قیمتی، شتاب رشد انقلاب شیل آمریکا در سال ۲۰۱۴ تداوم داشت و این کشور، در سال ۲۰۱۴ روسیه و عربستان سعودی را در تولید نفت پشت سر گذاشت (البته در این زمینه منابع آماری متفاوت هستند). آمریکا طی سال گذشته بزرگ‌ترین مصرف‌کننده گاز جهان بود. در مجموع ۱۱۳ شرکت آمریکایی در لیست ۲۵۰ شرکت برتر انرژی پلاتس حضور دارند که رتبه کلی ۱۱۹ را برای منطقه مذکور رقم زده‌اند. سال گذشته ۱۰۳ شرکت با میانگین رتبه ۱۲۶ در لیست مذکور حضور داشتند.

اروپا، روسیه
شرکت‌های انرژی منطقه اروپا، خاورمیانه و آفریقا نیز تحت تاثیر کاهش تقاضا و فشارهای ناشی از مقررات دچار مشکل شدند که درباره شرکت‌های فعال در صنایع عمومی (Utility) مواجهه با زمستانی معتدل‌تر از ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ را نیز باید به لیست عوامل اضافه کرد. بر اساس آمارهای بریتیش پترولیوم، اروپا شاهد بیشترین افت انرژی اولیه بود که در نتیجه حجم تولید به کمترین رقم طی سه دهه اخیر رسید.
تعداد شرکت‌های انرژی منطقه اروپا، خاورمیانه و آفریقا در لیست امسال به ۵۹ مورد کاهش یافت که میانگین رتبه آنها ۱۲۳ بود. این در حالی است که سال گذشته ۶۵ شرکت با میانگین رده‌بندی ۱۱۳ در لیست ۲۵۰ شرکت برتر حضور داشتند. میانگین CGR) Compund Growth Rate یا نرخ رشد مرکب) سه‌ساله منطقه مذکور ۸ /۲ درصد بوده است. این کمترین رقم محسوب می‌شود که حتی از نصف رشد ناحیه آسیا / اقیانوس آرام (شش درصد) و یک‌سوم رشد آمریکا (۴ /۱۰ درصد) نیز کمتر است. از ۵۰ شرکت انرژی با بیشترین رشد، تنها چهار مورد در منطقه اروپا، خاورمیانه و آفریقا واقع هستند که البته سه شرکت از مجموع چهار شرکت مذکور روسی هستند. در میان شرکت‌های با بیشترین افت در رتبه‌بندی امسال، بزرگ‌ترین شرکت مستقل روسی یعنی نواتک (Novatek) و شرکت انحصاری انتقال نفت این کشور یعنی ترانس نفت (Transneft) قرار دارند که به دلیل کاهش شدید ارزش روبل، با مشکلات ‌دلاری و پرداخت بدهی مواجه شدند. OMV اتریش یکی از سقوط‌کنندگان اصلی امسال بود. پس از فروش سرمایه‌های پالایشی و کاهش حجم تولید در نتیجه مسائل امنیتی لیبی و یمن، این شرکت از رتبه ۳۸ به ۱۱۲ سقوط کرد.

سریع‌ترین رشدها
در مجموع، رشد شرکت‌ها در سال ۲۰۱۴ اندکی کُند شد: ۳ /۷ درصد در مقابل رقم ۱۰ درصد سال گذشته. با وجود این کماکان لیست ۵۰ شرکت با بیشترین رشد، بیشتر توسط بازیگران حوزه شیل آمریکا تسخیر شده و هیچ کاهش رشدی در این بخش وجود نداشته است. شرکت‌های برتر آمریکا در این بخش کماکان درخشان ظاهر شدند؛ شرکت‌هایی که نرخ رشد مرکب آنها طی سه سال گذشته ۵۶ درصد بود که در مقایسه با رقم ۸ /۴۶ درصد در سال ۲۰۱۳ نشان‌دهنده افزایش است. نیمی از لیست را شرکت‌های اکتشاف و تولید تشکیل داده‌اند و در واقع این شرکت‌ها بزرگ‌ترین گروه بوده‌اند.
شرکت‌های انرژی آمریکای شمالی هم‌اکنون ۲۹ جایگاه (حدود ۶۰ درصد) از لیست شرکت‌های با بیشترین رشد را در دست دارند که حاکی از تغییر قابل‌توجه وضعیت آنها در مقایسه با سال ۲۰۱۲ است که تنها شش شرکت از این دسته در لیست مذکور حضور داشتند. تولیدکنندگان نفت شیل و فشرده آمریکا و کانادا و شرکت‌های فعال در بخش میان‌دستی (mid-stream) که حجم روزافزون نفت آنها را جابه‌جا می‌کنند، هم‌اکنون هشت جایگاه را در لیست ۱۰ شرکت با بیشترین رشد به خود اختصاص داده‌اند. در آمریکا شرکت‌هایی که مساحت زیادی از زمین‌های غنی از نفت شیل را در اختیار دارند، توانسته‌اند به وسیله بهره‌برداری از منابع با هزینه‌ای کمتر از میانگین کل صنعت، میانگین عملکرد بخش مذکور را ارتقا دهند.
Antero Resources، شرکتی مستقر در کلرادو و فعال در حوزه گاز شیل، در صدر لیست شرکت‌های با بیشترین رشد قرار دارد که با نرخ رشد مرکب سه‌ساله معادل ۱۱۰ درصد، در جمع ۲۵۰ شرکت برتر قرار گرفته است. Antero حدود ۴۰۰ هزار جریب زمین در Marcellus Shale و ۱۵۰ هزار جریب در Attica Shale در اختیار دارد. دو منطقه مذکور جزو حوزه‌های شیل با کمترین هزینه در آمریکا به شمار می‌روند. برخورداری از پوشش ریسک مناسب و هزینه‌های پایین، به تولیدکنندگان کمک کرده است با تبعات قیمت پایین گاز مقابله کنند.
Oasis Petroleum، شرکت مستقر در تگزاس، دیگر بازیگر فعال در بخش شیل است که رشد سریعی را تجربه کرده و در جایگاه دوم لیست شرکت‌های با سریع‌ترین رشد قرار دارد. شرکت مذکور، در لیست ۲۵۰ شرکت برتر پلاتس تازه‌وارد به شمار می‌رود و جایگاه ۲۱۱ را به خود اختصاص داده است. Tourmaline، سومین تولیدکننده گاز کانادا، امسال برای نخستین بار در لیست ۲۵۰ شرکت برتر حضور یافت و با قرار گرفتن در رتبه چهارم شرکت‌های با سریع‌ترین رشد، به رتبه ۲۳۵ در سال ۲۰۱۴ رسید. نرخ رشد بنگاه‌های فعال در صنایع پالایشی و میان‌دستی کاهش یافته و بخش عمده لیست شرکت‌های انرژی با سریع‌ترین رشد را فعالان صنایع عمومی گاز و الکتریسیته تشکیل می‌دهد. همراه با شرکت‌های فعال در بخش اکتشاف و تولید، سه بخش پیشتاز مذکور تقریباً دوسوم از لیست ۵۰ شرکت با بیشترین رشد را به خود اختصاص داده‌اند.
میانگین رشد پیشتازان آسیا از ۳ /۲۷ درصد در سال ۲۰۱۳ به ۲۱ درصد در سال ۲۰۱۴ رسید. رشد اروپا نیز از ۴ /۲۲ درصد به ۸ /۱۴ کاهش پیدا کرد. با کاهش رشد مصرف جهانی زغال‌سنگ، چندان غافلگیرکننده نیست که سه تولیدکننده چینی زغال‌سنگ شامل China Shenhua Energy، Shanxi Xishan Coal & Electricity Power و Yanzhou Coal Mining، که سال گذشته در لیست شرکت‌های با سریع‌ترین رشد قرار داشتند، اکنون خارج از دایره رشد افتاده‌اند.

تولیدکنندگان نفت، پالایشگران و ذخیره‌کنندگان
رده‌بندی امسال نشان‌دهنده تغییر اساسی در ترکیب‌بخشی شرکت‌هایی است که نرخ رشد بالایی را تجربه کرده‌اند. با وجود آنکه بخش اکتشاف و تولید در سال ۲۰۱۴ به‌طور میانگین ۸ /۱۵ درصد رشد کرد؛ در مقایسه با سال گذشته تعداد بازیگران مسلط نفتی آمریکایی در لیست شرکت‌های با سریع‌ترین رشد، نسبت به دیگر بخش‌های انرژی با جهش مواجه بوده است. هشت شرکت فعال در اکتشاف و تولید به لیست ۲۵۰ شرکت برتر امسال اضافه شدند و بخش مذکور هم‌اکنون ۴۰ درصد از لیست ۵۰ شرکت با بیشترین رشد را به خود اختصاص داده است؛ رقمی که سال گذشته ۲۴ درصد بود. شرکت‌های اکتشاف و تولید برجسته آمریکایی امسال Devon، Chesapeake، Concho Resources، EOG Resources و Pioneer Natural Resources بوده‌اند که همگی در زمینه نفت فشرده (Tight Oil) مشغول فعالیت هستند و با وجود آشفتگی قیمت نفت در نیمه دوم سال گذشته، به پیشروی خود در لیست ادامه می‌دهند. Encana Corp، بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز طبیعی کانادا که در نتیجه قیمت‌های پایین گاز در آمریکا با تنزل رتبه مواجه شد، خیزش دوباره‌ای داشته و پس از یک تحول اساسی در شرکت، که دربرگیرنده قطع ارتباط بخش بالادستی با قیمت‌های پایین منطقه‌ای گاز بوده، در رتبه ۳۴ جای گرفته است.
اگر فرض کنیم بخش اکتشاف و تولید آمریکا در بهترین وضعیت رشد قرار دارد، بخشی که بیشترین رنج را طی سال گذشته متحمل شده پالایش و فروش بوده است. در سال ۲۰۱۴، حاشیه سود (Margin) پالایش عمدتاً در نتیجه ظرفیت مازاد موجود در صنعت همراه با رکود تقاضا، به ویژه در کشورهای در حال توسعه مثل چین، پایین باقی ماند. میانگین جهانی بهره‌برداری (Utilization) از پالایشگاه‌ها در کف ۸۰ درصد قرار گرفت؛ یعنی کمترین رقم از ۱۹۸۷. تعداد پالایشگران در رتبه‌بندی امسال با هفت مورد کاهش از ۳۰ به ۲۳ مورد رسید و میانگین ROIC بخش مذکور از ۳ /۵ درصد سال قبل به ۲ /۴ درصد رسید. در زمینه رشد، تنها سه شرکت از لیست شرکت‌های با بیشترین رشد امسال را پالایشگران تشکیل داده‌اند؛ در حالی که سال قبل ۱۰ شرکت در لیست مذکور حضور داشتند. به هر حال، برای سال دوم پالایشگران آمریکای شمالی بودند که با دسترسی به قیمت‌های نسبتاً ارزان نفت و گاز طبیعی، مزیت خود را در مقابل رقیبان حفظ کردند. پالایشگران برخوردار از پتانسیل صادرات که در ساحل خلیج آمریکا واقع هستند، بیشتر از همه منتفع شدند.
فیلیپس ۶۶ نه‌تنها به عنوان بزرگ‌ترین شرکت پالایش جهان جایگاه خود را در رتبه‌های بالایی لیست حفظ کرد، بلکه در مجموع شش پله نیز نسبت به رتبه سیزدهم سال قبل ارتقا پیدا کرد. Valero نیز با ۱۱ رتبه بهبود، در جایگاه هشتم قرار گرفت. Western Refining و Tesoro آمریکا، با رشد CGR به ترتیب ۷ /۱۸ درصد و ۳ /۱۴‌درصدی در میان پنج شرکت برتر به لحاظ رشد قرار گرفتند. در نقطه مقابل روند کلی، شرکت پالایشی آمریکاییHollyFrontier قرار داشت که با ۶۵ پله نزول به جایگاه ۱۵۱ رسید؛ شرکتی که به دلیل قرارگیری پالایشگاه‌های آن در میانه منطقه آمریکای شمالی، نتوانست از مزیت قیمتی رشد عرضه نفت آمریکا طی سال گذشته بهره‌برداری کند. حوزه ذخیره‌سازی و انتقال نیز تحت تسلط شرکت‌های آمریکایی بود و البته با کاهش رشد مواجه شد. میانگین CGR سه‌ساله این بخش ۲ /۱۴ درصد طی سال ۲۰۱۴ بود، که در مقایسه با ۲۱ درصد سال گذشته کاهش نشان می‌دهد. در آن زمان حاشیه سود ناشی از انتقال محصولات حاصل از ماسه‌های نفتی (Oil Sands) و نفت فشرده بالاتر بود.
بزرگان بخش فعالیت‌های یکپارچه نفت کماکان شاهد کاهش سود ناشی از افزایش هزینه‌ها و تاخیر در پروژه‌ها بودند. این در حالی بود که تاثیر کاهش قیمت نفت بر این شرکت‌ها، که بیش از دیگران در معرض اثرپذیری قرار دارند، از کانال تولید نفت و کاهش پروژه‌های با قرارداد مشارکت در تولید منتقل شده است. سال گذشته ۱۰ درصد کاهش درآمد طی ۲۰۱۴ با افزایش هزینه‌ها و زیان قابل‌توجه خنثی شد. بر اساس Ernst & Young، نتیجه این مساله چیزی نبود جز کاهش ۱۳‌درصدی سود پس از کسر مالیات.

بخش عمومی گاز و زغال‌سنگ
مطابق معمول، بخش عمومی بازیگر نقش دوم سناریو ۲۵۰ شرکت برتر پلاتس بود که در آن شرکت‌های نفت و گاز نقش‌آفرین اصلی هستند. با وجود این قیمت‌های پایین سوخت‌های فسیلی موجب نمایش بهتر تولیدکنندگان برق، تامین‌کنندگان انرژی و اپراتورهای شبکه توزیع طی سال جاری شده است. جای گرفتن در لیست ۲۵۰ شرکت برتر الزاماً نشان‌دهنده وضعیت مناسب یا چشم‌انداز خوب نیست. ز‌یان‌ها، کاهش ارزش دارایی‌ها و تعطیلی کارخانجات کماکان یک اتفاق معمول در بازارهای برق اروپا به شمار می‌رود. صاحبان ایستگاه‌های متعارف تولید برق نیز در حال مواجهه با کاهش قیمت عمده‌فروشی، رکود یا کاهش تقاضا و تاثیر مخرب انرژی‌های تجدیدپذیر هستند. اگرچه ممکن است صاحب‌نظران درباره ظهور خانوارهای prosumer (همزمان مصرف‌کننده و تولیدکننده) مجهز به صفحات خورشیدی و باتری اغراق کرده باشند، به هر حال حرکت در راستای دور شدن از سوخت‌های فسیلی است و نوآوری‌های جدید در صنایع انرژی عمومی تداوم دارد. شرکت‌های بخش عمومی آمریکای شمالی نه به خاطر فرصت فراهم‌شده به وسیله انقلاب گاز شیل، که به دلیل سازگاری بیشتر با این انتقالات ساختاری، عملکرد بهتری از رقبای اروپایی خود داشته‌اند. در واقع باید اذعان کرد که آمریکایی‌ها در پاسخ به چالش‌های تولید و شبکه توزیع در قرن ۲۱، مدیریت بهتری داشته‌اند. به‌طور جزیی در بخش عمومی، در سال ۲۰۱۴ شرکت نیروی الکتریکی توکیو از رتبه ۲۶ به ۱۶، National Grid از ۳۰ به ۲۱، RWE از ۱۶۹ به ۲۴، EDF از ۳۲ به ۲۵ و NextEra از ۵۸ به ۲۸ رسیده است. Engie از ۱۶۴ به ۳۳، Southern Company از ۵۶ به ۳۵، Tenaga از ۶۰ به ۳۶ و Edison International از ۷۷ به ۳۷ ارتقا یافته‌اند. روند مذکور برای Fortum نیز ادامه داشته و این شرکت از ۷۱ به ۴۹ ارتقا یافته است. شرکت فنلاندی مذکور که در بخش عمومی فعالیت می‌کند، به اندازه دیگر شرکت‌ها از کاهش قیمت عمده‌فروشی برق دچار مشکل شده و در سال ۲۰۱۴ شاهد کاهش فروش به میزان ۱۱ درصد بوده، ولی با کاهش هزینه‌ها و واگذاری برخی از دارایی‌ها توانسته است صورت‌های مالی خوبی را برای سال‌های اخیر ارائه کند. بهبود نسبی در رتبه‌بندی شرکت‌های بخش عمومی بیش از آنکه یک جهش اساسی در وضعیت بازیگران بخش نیرو باشد، نشان‌دهنده شرایط دشواری است که شرکت‌های فعال در صنایع یکپارچه نفت و گاز با آن مواجه هستند. علاوه بر این، بازسازی ساختاری بخش عمومی چند سالی جلوتر از بخش نفت و گاز است، و در برخی موارد همین موجب تاثیر اساسی بر رده‌بندی ۲۵۰ شرکت پلاتس شده است.

ارتقای ۱۴۵‌رتبه‌ای RWE
شگفت‌انگیزترین نمونه از یک جهش گمراه‌کننده مربوط به شرکت آلمانی RWE است؛ شرکتی که بیشترین صعود را در رده‌بندی ۲۵۰ شرکت برتر تجربه کرده ولی با کاهش ارزش سهام در سال ۲۰۱۵ مواجه شده است. ارزش هر سهم این شرکت از ۳۰ یورو در یک اکتبر ۲۰۱۴ به ۱۰ یورو در یک اکتبر ۲۰۱۵ کاهش یافته است. در سال ۲۰۱۳، زیان RWE معادل ۸ /۴ میلیارد یورو بود و شرکت مذکور برای نخستین بار طی دهه‌های اخیر، اعلام زیان خالص کرد. بحران تولید الکتریسیته متعارف در آلمان موجب کاهش قیمت‌ها از ۴۲ یورو به ازای هر مگاوات‌ساعت در فوریه ۲۰۱۳ به ۳۷ یورو در هر مگاوات‌ساعت در پایان همان سال شد. این مساله RWE را واداشت استفاده از ۳۸۰۰ مگاوات از ظرفیت ایستگاه برق گازسوز خود را متوقف کند و یک برنامه عظیم کاهش هزینه را به اجرا گذارد. در پایان سال ۲۰۱۴ با وجود اینکه قیمت‌ها به ۳۲ یورو به ازای هر مگاوات‌ساعت سقوط کرد، رشد عظیم انرژی‌های تجدیدپذیر به ابعاد جدیدی رسید و این انرژی‌ها ۲۶ درصد از کل نیاز آلمان را در سال تامین ‌کردند، RWE به سودآوری بازگشت.

حرکت زودهنگام Engie
کاهش هزینه زودهنگام موتور بخش عمومی فرانسه (که پیشتر GDF Suez بود) با جهش غیرقابل ‌پیش‌بینی در رتبه‌بندی همراه شده است. در سال ۲۰۱۳، شرکت GDF Suez وقت، از پیشتازان شناسایی زیان‌های سنگین (۱۵ میلیارد یورو) بود. همزمان شرکت به «یک تحول بزرگ در بخش انرژی اروپا، که در آن انواع سرمایه به سمت کاربردهای جدید با هدف‌گیری تضمین عرضه گاز و الکتریسیته سرازیر هستند» اذعان کرد. پس از زیان خالص بیش از ۹ میلیارد یورو در سال ۲۰۱۳، شرکت مذکور با خالص درآمد ۴۴ /۲ میلیارد یورو و در حالی که درآمدهای آن با ۶ /۶ درصد کاهش به ۷ /۷۴ میلیارد یورو رسیده بودند، در سال ۲۰۱۴ احیا شد. این نشان‌دهنده ROIC معادل دو درصد است که در میان تمام شرکت‌های لیست ۲۵۰ شرکت برتر (به جز گازپروم با یک درصد) کمترین به شمار می‌رود. با شناسایی صحیح تهدید ناشی از کاهش قیمت نفت و گاز در پایان سال گذشته، GDF Suez یک «برنامه واکنش عملیاتی» را علاوه بر برنامه کاهش هزینه ۲۰۱۵ آغاز کرد؛ برنامه‌ای که هزینه‌های عملیاتی را کاهش می‌داد و هزینه‌های سرمایه‌ای را به تعویق می‌انداخت.

جهش هسته‌ای KEPCO
سومین جهش بزرگ بخش عمومی در گزارش حاضر، متعلق به شرکت نیروی الکتریسیته کره (Korea Electric Power Corporation) است که شرکتی یکپارچه و دولتی به شمار می‌رود. در نتیجه افزایش ۲۸۱‌درصدی درآمد عملیاتی به ۸ /۵ تریلیون وون کره (۹ /۴ میلیارد دلار) و افزایش ۴ /۶‌درصدی درآمد به ۵ /۵۷ تریلیون وون کره، رتبه KEPCO از ۱۲۷ به ۴۱ در سال ۲۰۱۴ ارتقا یافته است. نتایج تاثیربرانگیز مذکور ناشی از افزایش خروجی سه ایستگاه نیروی هسته‌ای که در اوایل ۲۰۱۴ به سرویس بازگشتند، کاهش هزینه ورودی تولید با سوخت فسیلی و افزایش ۴ /۵‌درصدی تعرفه‌ها در نوامبر ۲۰۱۳ بوده است. KEPCO حدود ۸۴ درصد از برق کشور کره را در سال ۲۰۱۴ تامین کرد. با تداوم روند نزولی قیمت نفت از ابتدای سال جاری و به تولید آوردن ظرفیت‌های جدید، پیش‌بینی می‌شود عملکرد شرکت مذکور در سال ۲۰۱۵ بهتر هم باشد.

Tepco به جلو می‌نگرد
شرکت نیروی الکتریکی توکیو (Tokyo Electric Power Co) با ۲۹ میلیون مشتری حرکت پیشتازانه خود را در بخش عمومی ادامه داده و به رتبه ۱۶ لیست ۲۵۰ شرکت برتر راه یافته است. حتی با در نظر گرفتن کمک دولت به Tepco متعاقب فاجعه فوکوشیما در مارس ۲۰۱۱، که طی آن سه رآکتور سایت فوکوشیما دایچی (Fokoshima Daiichi) پس از یک زمین‌لرزه ۹‌ریشتری و سونامی ذوب شدند، رتبه بالای این شرکت برخلاف انتظار است. فاجعه منجر به تعطیلی کل ناوگان هسته‌ای Tepco و استفاده از منابع گرمایی متعارف برای تولید برق شد که در نتیجه پرداختی سالانه سوخت Tepco به دو برابر رسید. بالا رفتن رتبه Tepco منعکس‌کننده تغییر روند خالص درآمد از زیان ۸ /۶ میلیارد‌دلاری سال ۲۰۱۲ به سود ۲ /۳ میلیارد‌دلاری در سال ۲۰۱۳ و ۶۴ /۳ میلیارد‌دلاری در سال ۲۰۱۴ شد که بخشی از آن به دلیل کاهش شدید قیمت LNG بود. دولت ژاپن با نگاه به آینده قصد دارد مشارکت خود را در Tepco کاهش دهد و نهایتاً سهم ۵۱‌درصدی خود را در این شرکت بفروشد.

انرژی پاک در بخش عمومی
بلندمرتبه‌ترین شرکت آمریکایی بخش عمومی در لیست حاضر، NextEra Energy فلوریدا است که با ارتقای ۳۰ رتبه نسبت به رده‌بندی سال گذشته، امسال در رده ۳۸ جای گرفت. این داستان موفقیت «انرژی پاک» است: NextEra از منافع انقلاب گاز شیل (با استفاده از ناوگان عظیم ایستگاه‌های گازسوز تولید برق) و نصب یک ظرفیت ۱۶۰۰ مگاواتی بادی و خورشیدی در سال ۲۰۱۴ بهره‌مند شده است. شرکت مذکور صاحب و بهره‌بردار ۱۷ درصد از ظرفیت بادی و ۱۱ درصد از ظرفیت خورشیدی آمریکاست و ادعا می‌کند با استفاده از این منابع، بیش از هر شرکت دیگر بخش عمومی، انرژی پاک تولید می‌کند. مجموع ظرفیت کل ۴۵ گیگاواتی NextEra و یکی از زیرمجموعه‌هایی که مالکیت آن را کاملاً در اختیار دارد یعنی شرکت برق و روشنایی فلوریدا (FPL)، آن را به دومین تولیدکننده بزرگ آمریکا تبدیل می‌سازد. ناوگان هسته‌ای NextEra با هشت رآکتور در پنج سایت و چهار ایالت، یکی از بزرگ‌ترین‌ها به شمار می‌رود. تصمیم زودهنگام FPL برای از رده خارج کردن کارخانه‌های نیروی قدیمی‌تر و جایگزینی آنها با واحدهای سیکل ترکیبی اثر سودآوری بر قبوض پرداختی مصرف‌کنندگان نهایی داشته است. بر اساس اعلام شرکت، سرمایه‌گذاری صورت‌گرفته از سال ۲۰۰۱ تنها در بخش برق تولید‌شده با سوخت گاز، ۵ /۷ میلیارد دلار صرفه‌جویی در سوخت به همراه داشته است. این صرفه‌جویی‌های صورت‌گرفته در کارایی، علاوه بر صرفه‌جویی‌هایی است که در نتیجه قیمت‌های گاز پایین در بازار طی سال‌های اخیر صورت گرفته است. بر اساس اعلام دوم سپتامبر ۲۰۱۵، هزینه پرداختی بخش عمومی در سال ۲۰۱۶ نوعاً بیش از ۱۰ درصد کمتر از آن چیزی خواهد بود که ۱۰ سال قبل صورت می‌گرفت و یک مشتری بخش مسکونی FPL حدود ۳۰ درصد کمتر از میانگین کل آمریکا بابت الکتریسیته خواهد پرداخت.
Sothern Company (با ارتقا از رتبه ۵۶ به ۳۵) و Edison International (با ارتقا از ۷۷ به ۳۷) دو شرکت پیشرو دیگر بخش عمومی آمریکای شمالی هستند. Southern Company از انقلاب گازی آمریکا بهره‌مند شده و بخشی از عواید را به مصرف ظرفیت سیکل ترکیبی گاز و هسته‌ای در Kemper و Vogtle می‌رساند. ۴۵ درصد از پورتفولیوی ۵۰ مگاواتی گازسوز است و بخش عمومی هم‌اکنون در آستانه بهبود بهره‌مندی خود از بازار در حال رشد گاز طبیعی از نیروجرسی تا فلوریداست.

مصرف گاز در بخش عمومی
شرکت‌های فعال در بخش عمومی که سوخت آنها گاز است، سال دشواری را گذراندند که می‌توان انعکاس آن را در نزول Spain’s Gas Natural (از ۴۰ به ۴۶)، Tokyo Gas Co Ltd (از ۶۴ به ۷۴) و Gail از (۹۷ به ۱۲۰) مشاهده کرد. فروش Gas Natural در اروپا در نتیجه گرمای غیرمعمول سال گذشته، با کاهش ۱۰‌درصدی به ۱۷۵ ترا‌وات‌ساعت کاهش پیدا کرد. فروش در آمریکای لاتین با ۵ /۹ درصد افزایش به ۲۴۹ ترا‌وات‌ساعت رسید که در نتیجه رشد تقاضای ناشی از صنایع کلمبیا و تولید نیرو در برزیل بود. Gas Natural با نگاه به آینده در حال افزایش تمرکز بر بازارهای نوظهور است که محرک تقاضای گاز طبیعی مایع (LNG) هستند. شرکت مذکور یک قرارداد برای تامین دو میلیارد متر‌مکعب LNG با Cheniere امضا کرده که شروع تحویل آن در سال ۲۰۱۹ خواهد بود. همزمان شرکت گاز توکیو نیز با افزایش فروش به میزان ۵ /۸ درصد و رشد درآمد عملیاتی ۴ /۳‌درصدی طی دوازده‌ماهه منتهی به پایان مارس ۲۰۱۵ مواجه شده است. با وجود این، افزایش ۹‌درصدی هزینه‌های عملیاتی به ۷ /۲۱۲۰ ین، موجب کاهش ۶ /۱۱‌درصدی خالص درآمد به ۸ /۹۵ میلیارد ین شده است. در مقایسه می‌توان به شرکت گاز اوزاکا اشاره کرد که نتایج بهتری داشته و در نتیجه رشد خالص درآمد ۳۵‌درصدی به ۷۷ میلیارد دلار، در لیست ۲۵۰ شرکت برتر از ۱۳۳ به ۱۰۳ رسیده است. البته شرکت مذکور همچنین اعلام کرده که انتظار دارد با فرض کاهش قیمت فروش هر واحد گاز شهری در نتیجه افت قیمت LNG، عواید خالص برای سال منتهی به انتهای مارس ۲۰۱۶ بیش از ۱۰ درصد تنزل کند. نتایج سه‌ماهه منتهی به پایان ژوئن ۲۰۱۵ موید پیش‌بینی مذکور بود و نشان می‌داد خالص فروش حدود شش درصد کاهش یافته، اما درآمدها در نتیجه کاهش هزینه خالص مواد مصرفی (LNG) افزایش یافته است.

منتشرشده در شماره ۱۵۳ تجارت فردا